در هفدهم دی ماه سال ۵۶ مقاله‌ای با عنوان «استعمار سرخ و سیاه»، در روزنامه اطلاعات درج گردید که حاوی اهانت‌های بی شرمانه‌ای نسبت به حضرت امام خمینی(ره) بود. این مقاله احساسات و عواطف مردم را نسبت به رهبر و مقتدایشان – که در تبعید به سر می‌برد – برانگیخت و خشم و انزجار عمومی از رژیم پهلوی را به همراه داشت که در نهایت منجر به قیام نوزدهم دی ماه شد.
از عواملی که در شکل گیری قیام نوزده دی و تسریع شکل گیری انقلاب نقش مهمی داشت، شهادت فرزند گران قدر امام بود. شهادت سید مصطفی خمینی (ره) موجی از انزجار و نفرت را نسبت به نظام در بین مردم برانگیخت؛ چرا که آن را اقدامی از سوی نظام و به دستور شاه می‌دانستند. به همین دلیل مجالس گرامیداشت حاج آقا مصطفی به صحنه‌های مبارزه علیه نظام و حمایت از امام تبدیل شد. پیام ها و سخنان امام(ره) در آن ایام شعله‌های انقلاب را فروزان تر و مردم را بیدارتر نمود. نظام طاغوتی که از روی آوردن همه جانبه مردم به رهبرشان خشمگین شده بود در اقدامی عجولانه، با چاپ مقاله‌ای توهین آمیز شخصیت حضرت امام (ره) را زیر سؤال برد که این اقدام به مثابه جرقه‌ای در انبار باروت بود و به قیام بزرگی علیه حکومت جور انجامید.
نویسنده مقاله اهانت آمیز «ارتجاع سرخ وسیاه» در روزنامه اطلاعات «رشیدی مطلق» معرفی شد که حرف‌های فراوانی درباره وی به میان آمده است. محافل مطبوعاتی، نویسنده آن مقاله اهانت آمیز را داریوش همایون، وزیر اطلاعات وقت می‌دانند که البته وی در خاطرات خود می‌گوید: «مقاله از وزارت دربار سرچشمه می‌گرفت». اما آنچه از اسناد و مدارک و اعترافات کارگزاران نظام پلید پهلوی بر می‌آید، این است که شاه در چاپ آن نقشی اساسی داشته است.
اولین حرکت اعتراض آمیز در برابر انتشار مقاله موهن در روزنامه اطلاعات،توسط روحانیت ومردم قم،فردای انتشار آن یعنی روز هجدهم دی ماه شکل گرفت. در این روز دروس حوزه تعطیل شدومراجع نیز درس خودراتعطیل نمودند. طلاب و روحانیون و جمعی از مردم به منزل مراجع می‌رفتندوآمادگی خودرابرای اقدام علیه این حرمت شکنی اعلام می‌نمودند .مراجع هم با سخنان خود، ضمن آرام ساختن جمعیت وتسلی دادن به آنها،علاوه برمحکوم ساختن رژیم پهلوی در این اقدام توهین آمیز بر ادامه مبارزه واعتراض ها تاکید نمودند.
صبح روز نوزدهم دی ماه ۱۳۵۶ با تعطیل شدن بازار قم در حمایت از حوزه و محکوم کردن اقدام رژیم و نیز ادامه تعطیلی دروس حوزه، جمعیت زیادی در مسجد اعظم گرد آمدند و رفتن به منازل آیات پی گرفته شد مراجع عظام نیز در سخنان خود این اقدام نظام شاهنشاهی را در توهین به حضرت امام محکوم می‌نمودند. بعد از ظهر نوزده دی، مأموران شهربانی و ساواک که در یکی از میادین قم راه مردم را سد کرده بودند به دنبال یک برنامه ساختگی، با شکستن شیشه بانک به سوی مردم بی دفاع که حتی شعار هم نمی‌دانند، آتش گشودند و تعدادی از مردم را به شهادت رسانیده یا مجروح ساختند .
قیام ۱۹ دی با مظلومیت شهدا و حرکت روحانیت و مردم به بار نشست. پیام حضرت امام (ره) روح تازه‌ای در کالبد مجروح ملت دمید و انقلاب آهنگ و شتاب تازه‌ای به خود گرفت. مبارزه علیه رژیم طاغوت شکل همه جانبه‌ای پیدا کرد و خون تازه‌ای در رگ‌های نهضت جوشیدن گرفت. به دنبال قیام ۱۹ دیماه در شهر قم، نهضت به شهرهای دیگر کشیده شد و حماسه چهلم ها شکل گرفت. براین اساس ۱۹ دی نقطه عطفی در نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی(ره) بود که مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و پیروزی علیه حکومت طاغوت را به ارمغان آورد. (خ-۱۲۷۹)
