تولد و دوران كودكي
آیت الله ابوطالب تجليل در سال 1305 هجري شمسي در تبريز در خانواده‌اي مذهبي و علاقه‌مند به خاندان پاك پيامبر(ص) چشم به جهان گشود. پدرش حاج ميرزاعلي اكبر مردي زاهد و مستجاب الدعوه بود و مادرش زني پاكدامن و باوقار بود به گونه‌اي رفتار و گفتار او، بسيار در فرزندانش تأثير نهاده بود. خانواده آیه‌الله تجليل به كسب معارف اسلامي و احترام در مقابل عالمان ديني، توجه ويژه‌اي داشت.
دوران تحصيل
آیت الله ابوطالب تجليل پس از به پايان رساندن تحصيلات كلاسيك، به حوزه علميه پاي نهاد و تحصيلات مقدماتي خود را در تبريز آغاز كرد. در آن روزگار، در تبريز تحصيل علوم ديني رونق چنداني نداشت و طلاب علوم ديني در مدارس علميه آن شهر، بسيار قليل يافت مي‌شد و گذران زندگي آنها با مشقت فراوان همراه بود؛ اما اينها هيچ كدام ترديدي در روحيه آیت الله تجليل به وجود نياورد و او مصمم، تحصيلات ديني را پي مي‌گرفت و از محضر استادان آن ديار بهره مي‌برد؛ به ويژه مرحوم الهي (برادر علامه طباطبايي) كه در رشد علمي و عملي او سهم بسزايي داشت و او هماره از آن مرد با فضيلت به نيكي و عظمت ياد مي‌كند.
پس از آن، براي تكميل آموخته‌هاي خود در سال 1315 هجري شمسي راهي قم شد تا از محضر استادان آن شهر عالم پرور نيز بهره ببرد. در قم مورد عنايت آیت الله حجت قرار گرفت؛ به گونه‌اي كه هزينه كتب او و نيز اعطاي حجره به او را شخصاً به عهده گرفت. آیه‌الله تجليل در كنار اشتغال به فقه و اصول، به علوم عقلي و حكمت نيز مي‌پرداخت و همواره به شركت در جلسات درس اخلاق نيز اهتمام ويژه داشت. او بسياري از پيشرفت‌هاي خود را مديون عنايت اهل بيت(ع) و خاكساري در درگاه آنان مي‌داند.
استادان و دوستان
آیت الله ابوطالب تجليل در طول سال‌هاي تحصيل، به محضر عالمان فرهيخته بسياري شرفياب شد. در تبريز، استاد برخي از درس‌هاي او، مرحوم آیت الله الهي (برادر علامه طباطبايي) بود كه آن استاد با عظمت، توجه ويژه‌اي به شاگرد خود نشان مي‌داد و هماره او را از علوم و معارف بسياري كه در سينه داشت، بهره‌مند مي‌ساخت و در كنار تدريس، به تربيت او نيز اهتمام ويژه‌اي داشت.
يك سال پس از حضور او در قم، علامه طباطبايي(ره) نيز به قم مشرف شد و آیت الله تجليل ابتدا باقيمانده مباحث فقهي دوره سطح و سپس درس خارج فقه را در محضر او فرا مي‌گرفت. پس از آن در علوم عقلي و حكمت نيز، هماره در دروس او شركت جدي داشت. علامه نيز به شاگرد مستعد خود، علاقه بسيار نشان مي‌داد؛ آن گونه كه فقه را به صورت خصوصي به او ياد مي‌داد.
علاوه بر اينها، آیت الله تجليل از درس عالماني چون مرحوم آیت الله العظمي حجت، مرحوم آیت الله العظمي بروجردي و مرحوم امام خميني(ره) نيز استفاده مي‌كرد و تقريرات درس آنان را در آينده به چاپ رساند. او همواره استادان خود را در زهد و تقوا و بصيرت سرآمد مي‌داند و خاطرات فراواني از آنها به خاطر دارد كه خود، بخشي از حافظه حوزوي امروز محسوب مي‌شود.
آیت الله تجليل از آیت الله مرعشي نجفي ـ ديگر استاد خود در فقه و اصول ـ اجازه روايت كسب كرده است و در درس اخلاق امام خميني(ره) شركت جسته است. او در مدت تحصيل خود به نجف اشرف و ديگر عتبات عاليات نيز مشرف شد و در آنجا نيز مورد عنايت آیه‌الله العظمي خويي(ره) قرار گرفت.
از دوستان آیت الله تجليل در دوران تحصيل مي‌توان به مرحوم آیت الله احمدي ميانجي اشاره كرد.
فعاليتهاي علمي و فرهنگي
خدمات آیت الله تجليل در عرصه علم و فرهنگ بسيار است. او از كساني است كه به دستور آیت الله بروجردي(ره) به بازنويسي كتاب وسائل الشيعه مبادرت ورزيدند؛ در زيارت عتبات عاليات، آیت الله خويي(ره) نوشته‌هايي درباره ديدگاه‌هاي خود درباره وسايل الشيعه و اضافات آن را به او مي‌سپرد تا به دست مرحوم بروجردي برساند.
با ارتحال آیت الله العظمي بروجردي(ره) آیت الله تجليل رسماً درس خود را آغاز مي‌كند و بيش از سي سال است كه به تدريس درس خارج اشتغال دارد. او در اين راه شاگردان بسياري را تربيت و به عالم اسلام تقديم نموده است. علاوه بر اين آیت الله تجليل با سخنراني‌هاي خود در ايام تبليغي و غير آن در نقاط مختلف به ارشاد مردم پرداخته است.
آیه‌الله تجليل تأليفات بسياري را از خود بر جاي نهاده كه به شرح زير است:
1. رساله حجّيه الشهره؛
2- معجم الثقات و ترتيب الطبقات؛
3- من هوي المهدي؛
4- تكلمه الاحاديث اثبات الهداه؛
5- براهين المعارف الالهيّه و العقايد الحقّه الاماميه؛
6- رساله في علم الامام،
7- اسلوب تعامل الامام الكاظم في قبال الفقهاء العامه؛
8- رساله من حب اللّه؛
9- رد الشبهات حول الشيعه؛
10- البراهين الساطعه علي اعتقادات الاماميّه؛
11. المعجم الجامع للمحاسن و المساوي المرويه عن محجج الله في الاسلام؛
12. دايره المعارف الاسلاميه في المحاسن و المساوي الانسانيه؛
13. رساله في حكم سهم الامام في زمان الغيبه؛
14. مدارك فقه الحج و العمره؛
15. المناسك التحقيقيّه؛
16. تصنيف هفده جلد از مجلدات احقاق الحق؛
17. مخطوطات تنزيه الشيعه الاثني عشريه عن الشبهات الواهيه؛
18. فوائد فقهيّه و اصوليه؛
19. ارزشها و ضد ارزشها در قرآن؛
20. اسلام‌شناسي؛
21. مباني اعتقادي اسلام؛
22. راههاي خداشناسي در طبيعت؛
23. پايه‌هاي علمي و منطقي عقايد اسلامي؛
24، پاسخ‌هاي ما به اشكالات ديني؛
25. آنچه حجاج بايد بدانند؛
26. رساله عمليّه توضيح المسائل؛
27. مناسك حج؛
28. پندهاي پيغمبر اكرم(ص) به ابوذر غفاري؛
29. منطق رياضي؛
30. ردّ عقايد وهابي‌ها و نقد و بررسي كتاب محمد بن عبد الوهاب؛
31. يادداشتهاي حقوقي؛
32. تفسير اللغات المشكله في القرآن؛
33. پاسخ‌هاي اشكالات ديني طرح شده به اساتيد معارف دانشگاه‌ها؛
34. ترجمه و تلخيص: المقارنات التشريحيه، در حقوق تطبيقي؛
35. كتاب البيع (تقريرات مرحوم آيت‌الله حجت كوه‌كمري)؛
36. التعليقات التحقيقيّه علي كتاب البيع؛
37. التعليقات الاستدلاليّه علي العروه الوثقي؛
38. التعليقات الاستدلاليه علي تحرير الوسيله؛
39. تقريرات ابحاث آيت‌الله العظمي بروجردي في المباحث الفقهيّه؛
40- تقريرات ابحاث آيت‌الله العظمي بروجردي في المباحث الاصوليّه؛
41. تقريرات ابحاث آيت‌الله العظمي الحجه الكوهكمري في الصلاه؛
42. تقريرات ابحاث آيت‌الله العظمي الحجه الكوهكمري في المباحث الاصوليّه؛
تقريرات دروس ايشان به قلم بعضي از فضلاء و شاگردان ايشان:
1. مباحث الفاظ؛
2- مباحث عقليّه و اصول عمليّه؛
3- كتاب الطهاره (2 جلد)؛
4- كتاب الصلاه (5 جلد)؛
5- كتاب النكاح؛
6- كتاب الايمان و النذور و الكفّارات؛
7- كتاب المتاجر، المكاسب المحرمّه و البيع و الخيارات (2 جلد)؛
8- دروس الرجال؛
9- فقه مناسك الحجّ؛
فعاليتهاي سياسي
آیت الله تجليل در طول دوره تحصيل و تدريس خود از خدمات و فعاليتهاي سياسي نيز باز نماند. او با حمايت از امام خميني(ره) در مسائل سياسي و افشاي ماهيت رژيم شاه خدمات شاياني را به انجام رساند.
از فعاليتهاي او در اين عرصه عضويت در جامعه مدرسين حوزه علميه قم و شركت در جلسات آن و امضاي اعلاميه‌هاي آن بوده است. او از كساني بود كه طرح اعتصاب عمومي در كشور را به راه انداختند تا جلوي فعاليتهاي پليد رژيم طاغوت را بگيرند.
همچنين او با ارسال نزديك به 1700 نامه به دوستان و آشنايان و افراد مذهبي آنان را به قيام و مبارزه با رژيم پهلوي و پذيرش جمهوري اسلامي فرا خواند كه اين از نقاط و جلوه‌هاي ويژه زندگي سياسي او به شمار مي‌آيد.
وی سرانجام در سیزدهم (13) مرداد ماه سال 1387، در سن 82 سالگی، به دیار باقی شتافت و در حرم مطهر حضرت معصومه -سلام الله علیها- (صحن امام رضا علیه السلام) به خاک سپرده شد.
