تولد و دوران كودكي
حضرت آیت الله محمد محمدی گیلانی آية‌الله محمد محمدي دعوي‌سرايي مشهور به گيلاني در سال 1307 در روستاي دعوي سرا از توابع شهرستان رودسر در استان گيلان در ميان خانواده‌اي متدين و دوستدار خاندان پاك پيامبر به دنيا آمد. پدر او محمدجعفر نام داشت و در همان روستا زندگي مي‌كرد و از راه كشاورزي روزگار مي‌گذرانيد.
دوران تحصيل، استادان و دوستان
آية‌الله محمدي گيلاني در شش سالگي به مكتب خانه رفت و قرآن مجيد و كتابهاي معمول در ادبيات فارسي را فرا گرفت. سپس با تأسيس نخستين دبستان دولتي در نزديكي روستاي دعويسرا در سال 1315 به دبستان رفت و در كلاس سوم دبستان پذيرفته شد. با به پايان بردن دورة دبستان و شروع جنگ جهاني دوم در سال 1320 مجبور به ترك مدرسه شده، به خدمت پدر رفت و چند سال به كشاورزي مشغول شد. در سال 1323 همزمان با تأسيس حوزه علميه رودسر توسط مرحوم حجه الاسلام والمسلمين آقاي حاج سيد محمد هادي روحاني به حوزه علميه رودسر رفت و جامع المقدمات را فرا گرفت. آنگاه در سال 1325 به حوزه علميه قم مشرف شد و به تكميل دروس ادبيات و فراگيري دروس دوره سطح پرداخت.
با پايان يافتن دوره سطح، به درس خارج آية‌الله العظمي بروجردي(ره) راه يافت و در مدت دوازده سال كتاب صلوة را در محضر ايشان به اتمام رساند. به موازات آن در درس اصول فقه امام خميني(ره) نيز حضور پيدا كرد و از آن بهره‌هاي بسيار برد. در طول اين مدت در درس اسفار و شفاي علامه سيد محمدحسين طباطبايي نيز به مدت هفت سال شركت نموده است. او در سالهاي تحصيل خود با استادان و فضلاي بسياري رابطة دوستي داشته كه برخي از اعضاي جامعه مدرسين از آن جمله‌اند.
فعاليتهاي علمي و فرهنگي
آية‌الله محمدي گيلاني در سالهاي عمر خود خدمات فرهنگي بسياري را به انجام رسانده است. او بسياري از كتب دوره سطح در فقه و اصول و حكمت و تفسير را بارها تدريس كرده است. از اين رهگذر شاگردان بسياري تربيت و به عالم اسلام تقديم شده‌اند.
آية‌الله محمدي گيلاني كتابهاي بسياري تأليف كرده كه برخي به شرح زير است:
1- قضا و قضاوت در اسلام؛
2- حقوق كيفري در اسلام؛
3- شرح زيارت اربعين؛
4- شرح مناجات شعبانيه؛
5- المعاد في الكتاب و السنه؛
6- الامامه و الخلافه في الكتاب و السنه؛
7- شرح زيارت امين الله ؛
8- تكملة شوارق الالهام؛
9- حديث الطلب و الارادة؛
10 ـ قرآن و سنن الهي در اجتماع بشر ؛
11 ـ درسهاي اخلاق اسلامي ؛
12 ـ امام راحل و فقه سنتي ؛
13 ـ خلق جديد پايان‌ناپذير (ترجمه رساله «قوه و فعل» علامه طباطبائي) ؛
14 ـ ترجمه كتاب شفاء؛
15 ـ اسم مستأثر در وصيت امام و زعيم اكبر؛
16 ـ سروش قلم (مجموعه مقالات)؛
17 ـ شرح زيارت وارث ؛
18 ـ در سايه حكمت(ترجمه و شرح گزيده‌اي از سخنان حكمت‌آميز امير مؤمنان علي عليه السلام)؛
همچنين از وي مقالات بسياري با عناويني چون وجوه شرعي در نظام اسلامي، بيمه و موسيقي در مجله فقه اهل بيت(سلام الله علیهم) به چاپ رسيده است.
فعاليتهاي سياسي
آية‌الله محمدي گيلاني از فعالان سياسي در پيش از انقلاب و پس از آن بوده است. او با حضور در جلسات جامعه مدرسين و امضاي اعلاميه‌ها و نامه‌هاي آن و نيز سخنراني‌ها و افشاگري‌ها سهم بسزايي در پيروزي انقلاب داشته است. پس از انقلاب نيز به دستور امام تشكيل دادگاه انقلاب را بر عهده گرفت و پس از تشكيل شوراي عالي قضايي به عضويت اين شورا در آمد.
برخي از مسئوليتهاي وي پس از انقلاب اسلامي به شرح زير است:
1- حاكم شرع و رياست دادگاههاي انقلاب اسلامي به امر رهبر كبير انقلاب اسلامي.
2- عضو فقها و دبير شوراي نگهبان.
3- نماينده حضرت امام (ره) در دانشگاهها و رياست شوراي مركزي نمايندگان حضرت امام(ره) در دانشگاهها.
4- رئيس هيأت عفو حضرت امام(ره).
5- عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام.
6- عضو شوراي بازنگري قانون اساسي.
7- نماينده مردم تهران در سه دوره مجلس خبرگان رهبري.
8- رئيس ديوان عالي كشور.
آیت‌الله محمد محمدی گیلانی در تاریخ 1393/02/30 به دلیل مشکل ریوی در بخش «آی.سی.یو» بیمارستان بستری، و در تاریخ 1393/04/18 دعوت حق را لبیک و دار فانی را وداع گفت.
روحش شاد و یادش گرامی باد
