شکل گیری و فعالیت‌ها
مرحله اول: از زمان تأسیس تا زمان تبعید امام خمینی قدس‌سره
جامعه مدرسين را جمعى از علماء و اساتيد بزرگ حوزه علميه قم، در سال ۱۳۳۷، پايه‌گذارى كردند و از آغاز به صورت پنهانى فعالیت مىكرد و یک تشکّل كاملاً مخفى بود. در سال ۱۳۴۲ كه مبارزات اسلامى ملت مسلمان ايران به رهبرى قاطعانه امام خمينى -قدس‌سره- و همكارى علماء، طلاب و ساير اقشار مردم آغاز شد، جامعه مدرسين كه يك تشکّل حوزوی بود، دعوت امام خمينى را لبيك گفت و تمام توان خود را در تأييد و ادامه مبارزات به كار گرفت.
جامعه مدرسین همگام با ساير مجاهدين، در چاپ، تكثير، پخش و ارسال اطلاعيههاى امام خمينى -قدس‌سره- و ساير علماء، به شهرستانها، اعزام طلاب به مراكز مختلف جهت سخنرانى در مجامع عمومى، صدور اعلاميههایی مبنى بر تأييد امام خمينى -قدس‌سره- و به طور كلى انجام هر كارى كه در آن زمان به مبارزات كمك مىنمود، فعاليت داشت.
در قیام ۱۵ خرداد ماه سال ۱۳۴۲ هنگامی که امام خمينى -قدس‌سره- به وسيله رژيم پهلوى بازداشت و به تهران اعزام و در پادگان نظامى زندانى شد، جامعه مدرسين در تشويق مردم به قيام، نقش مهمى را بر عهده داشت.
به منظور جلوگیری از تصمیم رژيم پهلوى مبنی بر محاکمه و به تبع آن اعدام امام خمينى -قدس‌سره- در دادگاه نظامى، علماى بزرگ و برجسته‌ای همچون آیت الله سید محمد هادی حسینی میلانی و آیت الله روح الله کمال‌وند از قم و ديگر شهرها، به تهران آمدند و به فعاليت پرداختند؛ جامعه مدرسين در این حرکت سهم بزرگى را بر عهده داشت و تعدادى از اعضاى آن نيز در جلساتی که توسط علماء در حمایت از امام خمینی -قدس‌سره- برگزار می‌شد، شركت نموده و در هدايت و نتيجه بخش بودن این جلسات نقش مهمى را ايفاء نمودند. در همين زمان و به كوشش برخى از اعضاى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چند نفر از فقهاء و مراجع بزرگ طى اطلاعيهاى مرجعيت امام خمينى -قدس‌سره- را تأييد نمودند؛ در اثر همین قيام همگانى مردم و تلاش علماء و مراجع تقليد بود كه رژيم پهلوی نتوانست تصمیم خود را عملی كند و نهایتاً در ۱۷ فروردين سال ۱۳۴۳، به ناچار برخلاف ميل خود، ایشان را آزاد و به قم باز گردانيدند.
امام خمینی -قدس‌سره- بعد از آزادى و ورود به قم، به رهبرى مبارزات ادامه دادند و جامعه مدرسين نیز، همگام با ساير مجاهدين بلكه پيشاپيش آنان، به فعاليت‌هاى خويش ادامه داد تا ایشان در چهارم آبان همان سال طى نطق شديدى، مصوبه كاپيتولاسيون را مورد حمله قرار داده و طى اعلاميهاى آن را محكوم نمودند. به همين جهت نیز، در تاريخ ۱۳ آبان ماه، ایشان مجدداً بازداشت و به تهران منتقل شدند و این بار به ترکیه تبعید گشته و بعد از چندی به عراق و سپس به فرانسه انتقال یافتند.
مرحله دوم: از زمان تبعید تا زمان پیروزی انقلاب
امت قهرمان و مبارز ايران، بعد از تبعيد امام خمينى -قدس‌سره-، از رهبری‌هاى مستقيم ایشان محروم شد و رژيم پهلوى به هدف خود از این تبعید رسید، چرا که مىخواست رفته رفته ایشان به فراموشى سپرده شود و مردم از مبارزات خود خسته و مأيوس گردند. در اين زمان وظيفه جامعه مدرسين سنگينتر و دشوارتر شد زيرا می‌بایست مردم را در صحنه مبارزه نگاه میداشت و در عین حال از حادثه تبعيد امام بهره گرفته و بر علیه رژیم پهلوی روشنگری می‌کرد.
در اواسط سال ۱۳۴۴ با انتقال امام خمینی -قدس‌سره- از ترکیه به نجف و دستگیری جمعی از مدرسین در آغاز سال ۱۳۴۵ و نیز در شرایطی که رژیم پهلوی، ضمن افزایش خفقان و سرکوب توانسته بود به اقتدار نسبی دست یابد، فعالیت‌های تشکیلاتی جامعه مدرسین رو به کاهش گذاشت ولی در عین حال، اعضاء در متن مبارزه فعالیت چشمگیری داشتند.
اعضاى جامعه مدرسين همگام با ساير علماء، طلاب، دانشگاهيان و سایر اقشار مبارز، در غياب امام خمينى -قدس‌سره- در دو بُعد فعاليت داشتند: يكى ترويج و گسترش دائره مرجعيت امام خمينی -قدس‌سره- و زنده نگهداشتن نام ایشان و دوم افشاگرى بر عليه بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌های رژيم پهلوی؛ جامعه مدرسین در انجام اين مسؤوليت خطیر كاملاً فعال بوده و به وسيله، تلگراف، نامه، تلفن يا افرادی، با امام خمينى -قدس‌سره- در تماس بودند تا از رهنمودهاى ایشان، در زمینه هدایت مبارزات، استفاده کنند.
بعد از ارتحال آیت الله سید محسن حکیم (قدس‌سره) در خرداد سال ۱۳۴۹ که زعامت شیعه را پس از آیت الله بروجردی -قدس‌سره- به مدت ۹ سال بر عهده داشتند، رژیم شاه در پی آن بود که مرجعیت امام مطرح نشود. در این میان جامعه مدرسین اقدامات مهمی برای تبلیغ مرجعیت امام خمینی -قدس‌سره- انجام دادند که از جمله آنها می توان به تهیه اطلاعیه‌ای مبنی بر اعلمیت امام خمینی(قدس‌سره) به امضای دوازده نفر از علماء و فقهاء اشاره کرد که با همت و کوشش جامعه مدرسین و امضای تعدای از اعضای آن میسّر شد و البته به دستگیری و تبعید حدود ۲۵ نفر از اعضای جامعه مدرسین منجر شد.
در آبان سال ۱۳۵۶ حاج‌آقا مصطفی خمینی -رحمت الله علیه- به طرز مشکوکی از دنیا رفت و پس از آن در ۱۹ دی، با قیام مردم قم، فصل جدیدی در تحوّلات سیاسی ایران رقم خورد. با اینکه در آن زمان، برخی از اعضاء جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در زندان و برخی دیگر نیز طی حوادث پیش آمده تبعید شده بودند، تشکّل جامعه مدرسین فعّال‌تر شد و جلسات با همان افراد حاضر و با نظم و انسجام بهتری ادامه یافت.
ارتباط اعضای جامعه مدرسین با مبارزان شهرهای تابعة خود و برخی شهرهای دیگر، باعث شده بود که شبکه‌ی گسترده‌ی مبارزاتی با محوریت جریان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پدید آید.
مرحله سوم: بعد از پیروزی انقلاب
در دوازدهم بهمن سال ۱۳۵۷، در زمان اوج مبارزات، امام خمينى به ايران بازگشت و در اثر رهبري‌هاى داهیانه امام و مبارزات سرسختانه امت قهرمان و شهيد پرور ايران، سرانجام در روز بيست و دوم همان ماه، رژيم شاهنشاهى سرنگون شد وانقلاب اسلامى پيروز گشت. در اين زمان مسئوليت جامعه مدرسين تغيير كرد و از صورت مبارزه با رژيم طاغوت به صورت مشاركت در تأسيس و تثبيت حكومت اسلامى تبديل شد.
علاقه مندان جهت آشنایی بیشتر با فعالیت‌ها و چالش‌های جامعه مدرسین از زمان شکل گیری تا کنون، می‌توانند به مجموعه کتب چاپ شده توسط این مجموعه مراجعه کنند.
مهم ترین فعالیت‌ها
قبل از پیروزی انقلاب
از مهمترين فعاليت‌هاى جامعه مدرسين همگام با ساير علماء و اقشار مردم مبارز ايران می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱) اطلاعیه‌ها و بیانیه‌ها؛ از جمله:
– بیانیه خلع شاه از سلطنت و پیشنهاد تأسیس حکومت اسلامی در سال ۱۳۵۷.
– انتشار اعلامیه در محکومیت بازداشت روحانیان و دانشگاهیان و شکنجة آنان در اوایل سال ۱۳۵۰.
– محکوم نمودن اهانت دو نفر از سناتورهای مجلس سنا به امام با انتشار اعلامیه‌ای در اواخر دیماه سال ۱۳۵۰.
۲) مبارزه با مصوبه قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی.
۳) مخالفت و مبارزه با انقلاب سفید شاه.
۴) دعوت و تشویق مردم به شرکت در تظاهرات.
۵) رسيدگى به اعتصاب كنندگان، خانواده زندانيان، تبعيد شدگان و شهداء.
۶) تلاش در جهت آزادی امام در سال ۱۳۴۲.
۷) همکاری و فعالیت در طرح ولایت فقیه و مرجعیت امام در سال ۱۳۴۹.
۸) همکاری در نشریه پنهانی “بعثت”.
۹) برقراری ارتباط و همکاری مستمر با امام خمینی(قدس‌سره) در زمان تبعید.
۱۰) مخالفت و مبارزه با کاپیتولاسیون.
۱۱) برنامه ریزی سیاسی جلسات مذهبی.
۱۲) اعزام طلاب به شهرستانها.
۱۳) جلسات هفتگی طلاب و فضلا.
۱۴) جلسات سری نشریه “انتقام”.
۱۵) نامه سرگشاده به هویدا.
۱۶) نامه سرگشاده به کمیسیون حقوق بشر.
۱۷) تحصن برای نجات گروه مؤتلفه و پایان دادن به تبعید امام خمینی -قدس‌سره-.
بعد از پیروزی انقلاب
۱) فعالیت در جهت تدوین پیش نویس قانون اساسی.
۲) خلع مرجعیت آیت الله شریعتمداری.
۳) شناسایی و معرفی مراجع تقلید.
نمونه بارز آن پس از ارتحال آیت الله العظمی حکیم بود که امام خمینی -قدس‌سره- توسط جامعه مدرسین به‌عنوان مرجع تقلید معرفی شد.
۴) مخالفت با اجرای طرح واگذاری و احیای اراضی در سال ۱۳۵۸ که با حق مالکیت در تضاد بود.
۵) تشکیل شورای مدیریت حوزه در سال ۱۳۵۹.
۶) حضور در شورای عالی اقتصاد در سال ۱۳۶۰.
۷) تشکیل شورای عالی حوزه در سال ۱۳۷۱.
۸) تشکیل مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم.
۹) تشکیل ستاد زمینه سازی اجرای فرمان امام.
۱۰) تشکیل ستاد پیگیری رهنمودهای مقام معظم رهبری -مد ظله العالی-.
۱۱) حمایت از آقای محمد علی رجایی در دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
۱۲) حمایت از آیت الله خامنه‌ای در سومین و چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
۱۳) حمایت از حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی در پنجمین و ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
۱۴) تشکیل دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
۱۵) گزینش قضات تا سال ۱۳۸۲.
۱۶) تأسیس دفتر انتشارات اسلامی.
۱۷) تأسیس دانشگاه قم.
۱۸) حمایت از آیت الله رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
اهداف و چشم انداز‌ها
هدف از تشکیل مجموعه‌ای تحت عنوان “جامعه مدرسین حوزه علمیه قم”، مبارزه سیاسی، شناساندن اسلام حقیقی و اجرای تعالیم آن در ایران و سپس گسترش آن در دیگر کشورها و استقامت در این راه است. در واقع می‌توان گفت: محوریت سیاسی فعالیت‌ها، در شکل گیری جامعه مدرسین، از ابتدا مدنظر بوده است. رسیدن به این هدف سترگ، در طول مبارزات تا پیروزی انقلاب اسلامی، به شیوه‌های مختلفی صورت پذیرفت که به برخی از آنها اشاره شد.
در زمان تأسیس
۱) دفاع از اسلام و قرآن.
۲) مبارزه با طاغوت وستمگران و دفاع از حقوق محرومين و مستضعفين.
۳) تبليغ و گسترش اسلام در داخل و خارج از کشور.
۴) تلاش در جهت اجراى احكام و قوانين سياسى، اجتماعى، قضائى، اقتصادى و فرهنگى اسلام.
۵) تحقيق در علوم و معارف اسلامى.
۶) اصلاح و تكميل برنامههاى درسى حوزههاى علوم اسلامى و پرورش طلاب.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
۱) پذيرفتن مسئوليت‌هاى مربوط به نظام.
در همين رابطه، تعدادی از اعضای جامعه مدرسین در نهادهای مختلفی همچون: شوراى انقلاب، مجلس خبرگان تدوين قانون اساسى، مجلس شوراى اسلامى، شوراى نگهبان قانون اساسى، مجلس خبرگان رهبرى، دستگاه قضائى، مجمع تشخيص مصلحت نظام و شوراى عالى انقلاب فرهنگی حضور پیدا کردند.
۲) تأييد نظام و مبارزه با توطئه دشمنان در بزنگاه‌ها.
۳) تبيين و تحقيق در مسائل مورد نياز نظام، مانند مسائل اقتصادى، قضائى و حقوقى، جزائى، فرهنگى، سياسى و اجتماعى.
۴) اصلاح و برنامه ريزى براى حوزههاى علمیه، به گونهاى كه با نياز نظام و جهان اسلام هماهنگ باشد، به ويژه تشكيل شوراى مديريت در حوزه علميه قم که اکنون تحت عنوان “شورای عالی حوزه‌های علمیه” فعالیت می‌کند.
۵) كمك به تأمين قضات مورد نياز. (*: این فعالیت هم اکنون متوقف شده است)
۶) حضور فعال در سمينارها و مجامع علمى داخل و خارج كشور.
۷) تبليغ و گسترش اسلام در داخل جمهورى اسلامى ايران و ساير كشورها.
۸) تربيت مبلّغ براى داخل و خارج از کشور.
۹) پرورش استاد جهت تدريس معارف اسلامى در دانشگاه‌ها.
۱۰) تدريس علوم و معارف اسلامى و تأليف كتب مورد نياز.
۱۱) اعزام هیئت به حوزه‌های علمیه سراسر کشور.
نهادهای وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
۱) شورای عالی حوزه‌های علمیه
۲) مجمع عمومی جامعه مدرسین
۳) دانشگاه قم
۴) مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم
۵) دفتر انتشارات اسلامی
جهت مشاهده اساسنامه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اینجا کلیک کنید.
