تولد و دوران کودکی
حضرت آیت الله محمد محمدی گیلانی آیه‌الله محمد محمدی دعوی‌سرایی مشهور به گیلانی در سال ۱۳۰۷ در روستای دعوی سرا از توابع شهرستان رودسر در استان گیلان در میان خانواده‌ای متدین و دوستدار خاندان پاک پیامبر به دنیا آمد. پدر او محمدجعفر نام داشت و در همان روستا زندگی می‌کرد و از راه کشاورزی روزگار می‌گذرانید.
دوران تحصیل، استادان و دوستان
آیه‌الله محمدی گیلانی در شش سالگی به مکتب خانه رفت و قرآن مجید و کتابهای معمول در ادبیات فارسی را فرا گرفت. سپس با تأسیس نخستین دبستان دولتی در نزدیکی روستای دعویسرا در سال ۱۳۱۵ به دبستان رفت و در کلاس سوم دبستان پذیرفته شد. با به پایان بردن دوره دبستان و شروع جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۲۰ مجبور به ترک مدرسه شده، به خدمت پدر رفت و چند سال به کشاورزی مشغول شد. در سال ۱۳۲۳ همزمان با تأسیس حوزه علمیه رودسر توسط مرحوم حجه الاسلام والمسلمین آقای حاج سید محمد هادی روحانی به حوزه علمیه رودسر رفت و جامع المقدمات را فرا گرفت. آنگاه در سال ۱۳۲۵ به حوزه علمیه قم مشرف شد و به تکمیل دروس ادبیات و فراگیری دروس دوره سطح پرداخت.
با پایان یافتن دوره سطح، به درس خارج آیه‌الله العظمی بروجردی(ره) راه یافت و در مدت دوازده سال کتاب صلوه را در محضر ایشان به اتمام رساند. به موازات آن در درس اصول فقه امام خمینی(ره) نیز حضور پیدا کرد و از آن بهره‌های بسیار برد. در طول این مدت در درس اسفار و شفای علامه سید محمدحسین طباطبایی نیز به مدت هفت سال شرکت نموده است. او در سالهای تحصیل خود با استادان و فضلای بسیاری رابطه دوستی داشته که برخی از اعضای جامعه مدرسین از آن جمله‌اند.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
آیه‌الله محمدی گیلانی در سالهای عمر خود خدمات فرهنگی بسیاری را به انجام رسانده است. او بسیاری از کتب دوره سطح در فقه و اصول و حکمت و تفسیر را بارها تدریس کرده است. از این رهگذر شاگردان بسیاری تربیت و به عالم اسلام تقدیم شده‌اند.
آیه‌الله محمدی گیلانی کتابهای بسیاری تألیف کرده که برخی به شرح زیر است:
۱- قضا و قضاوت در اسلام؛
۲- حقوق کیفری در اسلام؛
۳- شرح زیارت اربعین؛
۴- شرح مناجات شعبانیه؛
۵- المعاد فی الکتاب و السنه؛
۶- الامامه و الخلافه فی الکتاب و السنه؛
۷- شرح زیارت امین الله ؛
۸- تکمله شوارق الالهام؛
۹- حدیث الطلب و الاراده؛
۱۰ ـ قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر ؛
۱۱ ـ درسهای اخلاق اسلامی ؛
۱۲ ـ امام راحل و فقه سنتی ؛
۱۳ ـ خلق جدید پایان‌ناپذیر (ترجمه رساله «قوه و فعل» علامه طباطبائی) ؛
۱۴ ـ ترجمه کتاب شفاء؛
15 ـ اسم مستأثر در وصیت امام و زعیم اکبر؛
۱۶ ـ سروش قلم (مجموعه مقالات)؛
۱۷ ـ شرح زیارت وارث ؛
۱۸ ـ در سایه حکمت(ترجمه و شرح گزیده‌ای از سخنان حکمت‌آمیز امیر مؤمنان علی علیه السلام)؛
همچنین از وی مقالات بسیاری با عناوینی چون وجوه شرعی در نظام اسلامی، بیمه و موسیقی در مجله فقه اهل بیت(سلام الله علیهم) به چاپ رسیده است.
فعالیتهای سیاسی
آیه‌الله محمدی گیلانی از فعالان سیاسی در پیش از انقلاب و پس از آن بوده است. او با حضور در جلسات جامعه مدرسین و امضای اعلامیه‌ها و نامه‌های آن و نیز سخنرانی‌ها و افشاگری‌ها سهم بسزایی در پیروزی انقلاب داشته است. پس از انقلاب نیز به دستور امام تشکیل دادگاه انقلاب را بر عهده گرفت و پس از تشکیل شورای عالی قضایی به عضویت این شورا در آمد.
برخی از مسئولیتهای وی پس از انقلاب اسلامی به شرح زیر است:
1- حاکم شرع و ریاست دادگاههای انقلاب اسلامی به امر رهبر کبیر انقلاب اسلامی.
2- عضو فقها و دبیر شورای نگهبان.
3- نماینده حضرت امام (ره) در دانشگاهها و ریاست شورای مرکزی نمایندگان حضرت امام(ره) در دانشگاهها.
4- رئیس هیأت عفو حضرت امام(ره).
5- عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام.
6- عضو شورای بازنگری قانون اساسی.
7- نماینده مردم تهران در سه دوره مجلس خبرگان رهبری.
8- رئیس دیوان عالی کشور.
آیت‌الله محمد محمدی گیلانی در تاریخ ۱۳۹۳/۰۲/۳۰ به دلیل مشکل ریوی در بخش «آی.سی.یو» بیمارستان بستری، و در تاریخ ۱۳۹۳/۰۴/۱۸ دعوت حق را لبیک و دار فانی را وداع گفت.
روحش شاد و یادش گرامی باد
