به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیتالله علیرضا اعرافی در همایش علوم انسانی اسلامی که به همت پژوهشگاه علوم انسانی اسلامی و با همکاری موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی قم و دانشگاه قم برگزار شد، با اشاره به اهمیت راهبردی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی اظهار داشت: بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی یک بیانیه فوقراهبردی و پر از راز و رمز است و هرچه در راستای آن کار کنیم، کم است. رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم اولین توصیه را علم و پژوهش قرار دادهاند و بر آن تأکید ویژه دارند.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه با اشاره به چالشهای موجود در زمینه علم و فلسفه، تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب در این بیانیه میفرمایند که غرب از علم و دانش مبتنی بر دیدگاههای فلسفی خود بهرهبرداری کرده است و این بنیان فلسفی در غرب پس از رنسانس یک بنیان مخدوش و قابل نقد است.
وی ادامه داد: اگر کسی تصور کند که علوم انسانی و علوم پایه و فناوریها بدون یک فلسفه بنیادی و نظری امکان شکلگیری و رشد دارند، این تصور غلطی است؛ چرا که امکان ندارد علم و فناوری بیریشه در یک نگاه فلسفی شکل بگیرد. در سختترین و پنهانترین شرایط نیز، علم و فناوری از یک مبنای فلسفی نظری و مبنایی اخلاقی بهره میبرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه تأکید کرد: ما نباید در این مغالطه که علم میتواند محض و خالص باشد قرار بگیریم. بخشی از این ارتباط علوم با فلسفه و اخلاق بنیادی و برهانی نیست، اما مبتنی بر آن و وام گرفته از آن است. بنابراین ممکن نیست علم و سامانه های علمی بدون این دوپایه شکل بگیرد و اثری هم که میگذارد مبتنی بر این دو پایه است.
آیتالله اعرافی سپس بر ضرورت علوم انسانی اسلامی تاکید کرد و اظهار داشت: در باب مفهوم علم انسانی اسلامی ۱۲ تا ۱۵ نظریه وجود دارد. اما نقطه مشترک این است که در تمامی علوم انسانی، رابطه این علوم با معارف اسلامی و یا هر اندیشه دیگر در ساحت نظری و اخلاقی انکار نشدنی و تفکیک آن غیر ممکن است.
عضو فقهای شورای نگهبان افزود: علوم انسانی اسلامی، اساس و روح بیانیه گام دوم است، علوم انسانی است که در بستر اندیشه اسلامی شکل میگیرد و رسالت حوزه و دانشگاه تلاش در این راستا است. البته که این بیانیه صرفا منحصر به علوم انسانی نیست، بلکه تولید علم بر پایه اندیشه و اخلاق اسلامی در همه حوزهها و در مسیر تمدن است.
آیتالله اعرافی در ادامه بر ضرورت همکاری موثر و همه جانبه حوزه و دانشگاه تاکید کرده و خاطرنشان کرد: تا وقتی حوزه و دانشگاه در هم امتزاج دقیق پیدا نکند، ما به سمت نظریههای نوین پیش نخواهیم رفت. رهبر معظم انقلاب در بیانیه حوزه پیشرو به تولید نظامات اشاره کردهاند و فرمودهاند که در کنار حوزه، دانشگاه هم دارای توان و تکلیف است. البته هم در حوزه و هم در دانشگاه، علیرغم برداشته شدن گامهای بزرگ، ضعف داریم و بایستی تلاش های جدی صورت بگیرد.
عضو فقهای شورای نگهبان به الزامات حرکت به سوی علوم انسانی اسلامی برخاسته از بنمایههای اندیشه انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: یکی از این الزامات توسعه مرزهای دانش و علوم اسلامی است. حدود سی سال قبل زمانی که در حوزه روانشناسی و علوم تربیتی که کار میکردیم، متوجه ضرورت یک بازبینی و بازنگری و بسط در فقه شدم که بر همین اساس فقه تربیت را شروع کردیم. لذا فقه باید بسط پیدا کند و کسی هم که با فقه مرتبط نیست باید با این اندیشه آشنا و مرتبط باشد.
آیتالله اعرافی با تأکید بر اهمیت حل مسائل با رویکرد اجتهادی و با بهره گیری از صبر و حکمت، افزود: از دیگر الزامات دستیابی به علوم انسانی اسلامی، بهره گیری از حوزه روشن و ضروری فلسفه و امتداد فلسفه است که رهبر انقلاب تأکید ویژهای روی آن دارند. باید این فکر امتداد پیدا کند و مبتنی بر منهج اجتهادی و حِکمی، کشف حکم اسلامی و اندیشه اسلامی شود.
وی در ادامه بر ضرورت توسعه علوم تفسیری در راستای علوم انسانی اسلامی تاکید کرد و گفت: در تفسیر ما بعد از علامه طباطبایی شاهد شکلگیری تفسیرهای تخصصی معطوف به رشتههای علمی هستیم که تازه در ابتدای راهیم. حرکت به سمت نگاه تخصصی در تفسیر و ارائه رشتههای تخصصی تفسیر، مسئله جدیدی است که مرحوم علامه مصباح در این راستا تلاشهای زیادی انجام دادند.
مدیر حوزههای علمیه کشور همچنین در خصوص هوش مصنوعی و علوم شناختی گفت: ما در حوزه هوش مصنوعی که با علوم شناختی در آمیخته است، بنیانهای فلسفی و کلامی و همچنین بازتابهای مختلفی داریم که باید بیش از گذشته به آن پرداخت. لذا بدون یک نگاه عمیق به ریشههای علوم اسلامی و بازسازی و رشد آنها نمیتوانیم نظریات نوین در حوزه علوم انسانی اسلامی تولید کنیم.
وی در پایان با تبیین الگوی تولید علم امام خمینی و ضرورت امتداد آن در علوم انسانی اسلامی به ۲۰ تا ۲۵ دوگانه و پارادوکسنمایی که انقلاب اسلامی توانسته است بین آنها جمع کند اشاره کرده و گفت: انقلاب اسلامی و امام به عنوان یک کلاننظریه توانسته است از چالشهایی که عمدتاً نهضتهای اسلامی با آن روبرو بودند عبور کند و آن را در عالیترین شکل ممکن ارائه دهد.
منبع: رسا
