به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیتالله علیرضا اعرافی، مدیرحوزههای علمیه کشور در جمع مدیران ستادی و استانی معاونت امور طلاب و دانشآموختگان حوزههای علمیه که در مدرسه علمیه معصومیه قم برگزار شد، با بیان اینکه خدمترسانی در اسلام دارای نظامی جامع و منطقی کامل است، گفت: خدمت یعنی برآوردن حاجات دیگران و تأمین نیازهایی که فرد یا جمع در سطوح و مراتب مختلف دارند. این مفهوم در تعابیر روایی با مستندات متعدد مانند «قضاء حاجتالمؤمن» یا «قضاء حاجت الخلق» بیان شده است.
عضو شورای عالی حوزههای علمیه افزود: در منابع لغوی نیز خدمت به معنای «القیام بحوائج الناس» آمده است. چون حاجت و نیاز دارای ابعاد، اضلاع و مراتب متعدد است، خدمت نیز انواع و درجات مختلفی پیدا میکند. امام کاظم علیه السلام فرمودند: خداوند در زمین بندگانی دارد که برای برآوردن نیازهای مردم می کوشند؛ اینان ایمنی یافتگان روز قیامتاند. [الکافی، ج ۲، ص ۱۹۷]
انواع نیازها: فردی و اجتماعی
وی با اشاره به تقسیمبندی نیازهای انسان، تصریح کرد: برخی از حاجات انسان فردی و درونی است و برخی دیگر جنبه جمعی دارد. جامعه نیز همچون موجودی زنده، نیازهایی واقعی فراتر از نیازهای فردی دارد که تأمین آنها نشانه حیات اجتماعی سالم است.
مدیر حوزه های علمیه کشور با بیان اینکه تأمین نیاز مراتبی دارد، توضیح داد: نخست: شناخت نیاز؛ دوم: احساس آن؛ سوم: تقاضا برای رفع آن.
وی ادامه داد: گاه انسانی نیازمند است، اما خود نسبت به آن آگاهی ندارد مانند بیمار بیهوش که محتاج درمان است اما درک آن را ندارد. رفع چنین نیازی نیز خدمت محسوب میشود. مرتبه بالاتر آن است که انسان نیاز خود را درک کند و از نداشتن آن رنج ببرد. خدمت در این سطح، علاوه بر رفع حاجت، کاهش رنج و تولید شادی است.
نیاز به خدا، راس همه نیازها
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به نظریه مراتب نیاز در روانشناسی معاصر، گفت: اسلام معتقد است که در رأس همه نیازها، نیاز به خداوند متعال قرار دارد. همانگونه که قرآن کریم در آیه ۱۵ سوره فاطر میفرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَی اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ / ای مردم شما (همگی) نیازمند به خدائید؛ تنها خداوند است که بینیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است»
مدیر حوزه های علمیه کشور تأکید کرد: در منطق اسلامی، نیاز به خدا ریشه همه نیازهاست، زیرا فیض الهی هم آفریننده وجود انسان است و هم بخشنده کمالات او.
ثواب عظیم خدمت در روایات
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به جایگاه برآوردن نیاز مؤمن در احادیث اهل بیت(ع) گفت: در منابع روایی از جمله کتب اربعه و وسائلالشیعه در بابهای فعل معروف و قضاء حوائج المؤمنین، گستره حیرتانگیزی از ثواب خدمت مشاهده میشود؛ از رفع نیاز مادی تا تأمین آرامش روحی.
وی با تأکید بر اینکه خدمت بخشی جداییناپذیر از مسیر سعادت بشر است، اظهار کرد: اسلام، انسان را موجودی میداند که برای رسیدن به کمال، به دو بال نیاز دارد: یکم: عبادت و بندگی خداوند در درون؛دوم: خدمت و ایفای نقش اجتماعی در بیرون.
آیت الله اعرافی افزود: انسان کامل در نگاه اسلام، کسی است که این دو بُعد را باهم محقق سازد؛ نه آنکه منزوی در عبادت و غافل از جامعه باشد.
هویت ذاتی حوزه، خدمتگزاری است
مدیر حوزههای علمیه سراسر کشور با بیان اینکه هویت ذاتی حوزه، خدمت است، تصریح کرد: حوزه دو عنصر اساسی دارد: نخست، تضلّع در معارف دینی و بهرهگیری از کتاب و سنت؛ دوم، برونگرایی اجتماعی.
وی با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری مبنی بر برونگرا بودن حوزه، گفت: اگر روزی حوزهای داشته باشیم سرشار از فقاهت و تفکر عقلی، اما در نشر و پیادهسازی آنها نقشی نداشته باشد، آن حوزه هویت اصلی خود را از دست داده است.
عضو شورای عالی حوزههای علمیه با تأکید بر اینکه خدمت اصلی حوزه، خدمت فکری و اخلاقی است، افزود: گروههای جهادی و خدمات میدانی ارزشمندند، اما خدمت جانانه و آسمانی، عرضه اندیشه الهی به بشر و پاسخ به عطش معنوی و فکری انسان است.
وی اضافه کرد: طرفی که خدمت دریافت میکند، دارای کرامت ذاتی است. خدمتگزار باید این کرامت را نهتنها در زبان، بلکه در قلب خود ببیند و حس کند. با یک تغییر کوچک در بدن یا شرایط، جایگاهها تغییر میکند و انسان خدمتگزار میفهمد که تمام برتریها تنها امانتی از سوی خداست.
مدیر حوزههای علمیه با اشاره به آیه ۹ سوره انسان «إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا» اظهار کرد: در منطق اسلام، خدمت معاملهای دنیویی نیست. کمال خدمتگزاری آن است که کار را معاملهای با خدا بداند، نه با انسانها.
وی خاطر نشان ساخت: در مدیریت اسلامی، «اولویتبخشی خدمتها بر اساس مصلحت کلان و نیاز جامعهی دینی»، یکی از معیارهای اصلی است. هرچه خدمت به سمت امور زیربناییتر و بنیادینتر جهت یابد، ارزش والاتری پیدا میکند.
پنج کلان مأموریت اصلی حوزههای علمیه
آیت الله اعرافی، «تربیت نیرو»، «تولید علم و محتوا»، «پرورش انسان دینباور»، «تبلیغ و جهاد تبیین» و «مدیریت دینی و پیاده سازی ارزشهای الهی در جامعه» را پنج کلان مأموریت اصلی حوزههای علمیه برشمرد و افزود: هر خدمتی باید در ذهن ما این نکته را داشته باشد که به کدامیک از این اهداف گره میخورد. خروجی نهایی باید عالم، معلم، محقق، مبلّغ یا مدیر فرهنگی باشد که راهبر جامعه به سمت آرمانهای انقلاب و تمدن اسلامی است.
مدیر حوزههای علمیه با اشاره به طرح «امتداد»، گفت: ما بیش از ۳۰ هزار دانشآموخته داریم که نیمی از آنان در سازمانها و نهادها مشغولاند، لذا باید به نوعی با حوزه در تعامل باشند و هویت حوزوی خود را حفظ کنند. وظیفه معاونت امور طلاب، صیانت از هویت حوزوی دانشآموختگان، حتی با ارائه خدمات اندک است. وظیفه امور طلاب آن است که با رعایت اولویتها، ارتباط فعال و عاطفی این طبقات را با حوزه حفظ و تقویت کند. نباید اجازه داد رشته ارتباط علمی و معنوی آنان با بدنه حوزه گسسته شود.
هوش مصنوعی، مورد توجه حوزه علمیه
عضو جامعه مدرسین در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تشکیل شورای فناوری و هوش مصنوعی در حوزه علمیه گفت: از حدود ۱۰ سال پیش در امور محتوایی کارهای مهمی در علوم اسلامی آغاز شده که به زودی از چند کار مهم رونمایی خواهد شد.
وی ادامه داد: در دوره جدید مدیریت، برنامه ریزی قابل توجهی برای زیرساختهای هوش مصنوعی انجام شده است. هوش مصنوعی هم چالشها و تهدیدهای بزرگ دارد و هم فرصتهای بزرگ. ما باید پیشگامانه بر آن سوار شویم و مخاطرات را به حداقل برسانیم.
وی تصریح کرد: ستاد هوش مصنوعی و تمدن اسلامی و مرکز فناوری حوزه در حال ارائه خدمات به اسناد کشوری و روند هوش مصنوعی در کشور هستند.
آیت الله اعرافی به اشاره به جذب و پذیرش حوزههای علمیه ابراز داشت: جذب و پذیرش با کیفیت باید واقعاً یک اولویت برای ما باشد. کیفیت ورودی، تأثیر مستقیم بر کیفیت خروجی دارد و باید در این زمینه با دقت و هوشمندی عمل کنیم.
عضو فقهای شورای نگهبان با اشاره به مشکلات مسکن طلاب و با تأکید بر اینکه تأمین مسکن از اولویتهای مهم است، گفت: در بازدید اخیر از اردبیل که در این زمینه پیشگام است، مشاهده کردیم که مرکز خدمات در طرح ملی مسکن کمک میکند و خود امور طلاب نیز مساعدت دارد. در کارهای پشتیبانی هم اردبیل تقریباً اول کشور است و از منابع پایداری که دارد بهخوبی استفاده کرده است.
وی ضمن تأکید بر اینکه نیاز مسکن طلاب استانها را باید در اولویت اول قرار داد، افزود: هرچند کار ما تا حدی محدود است، اما در دورههای اخیر حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومان وام عمدتاً برای مسکن داده شده است. با این حال، واقعاً نیاز مسکن طلبه و استاد بالاتر از اینهاست.
در انتهای این نشست ۱۵۰ دقیقهای، نمایندگانی از شهرها و استانهای کهگیلویه و بویراحمد، فارس، مرکزی، بوشهر، بابل نکاتی را مطرح کردند که مدیرحوزه های علمیه به آنها پاسخ داد.
منبع: حوزه
