به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت الله علیرضا اعرافی در مراسم آیین آغاز سال تحصیلی مجتمع آموزشی و پژوهشی تبلیغ، ضمن گرامیداشت ولادت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (ص) و امام صادق (ع) ابراز داشت: پیامبر خدا با منطق نیرومند، گفتمان قانع‌کننده و آرایه‌های جذاب توانستند با کمترین امکانات، پیام اسلام را به جهان برسانند. این قدرت ابزار نبود، بلکه قدرت گفتمان بود. امروز هم همین نکته برای ما درس بزرگی است. در مجتمع‌های تبلیغی باید محور اصلی بر گفتمان نیرومند و منطقی استوار باشد؛ ابزارها باید در خدمت این گفتمان قرار بگیرند، نه جایگزین آن.
مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه امروز هم گفتمان انقلاب اسلامی همین ویژگی را دارد، افزود: به‌عنوان یک کارشناس عرصه بین‌الملل می‌گویم: آنچه تاکنون انجام داده‌ایم، حتی به یک درصد از ظرفیت عظیم گفتمان انقلاب اسلامی هم نمی‌رسد. بارها گفته‌ام که محور مقاومت تنها یک شعاع از این گفتمان جهانی است. ابعاد حقیقی و ژرف انقلاب اسلامی بسیار فراتر از آن چیزی است که ما تصور می‌کنیم؛ بسیار عظیم‌تر از آن چیزی است که تاکنون تحقق یافته است.
وی با اشاره به پیام راهبردی رهبر معظم انقلاب به حوزه‌های علمیه، بیان داشت: ایشان در این پیام از یک‌سو حوزه کنونی را حوزه‌ای موفق نام برده‌اند، تا نشان دهند گام‌های بزرگی برداشته شده است؛ نهالی که ریشه دوانده، برگ و بار داده و حتی فراتر از مرزهای ایران به ثمر نشسته است. اما از سوی دیگر بر کاستی‌ها نیز تأکید کرده‌اند؛ کاستی‌هایی که رسالت ما و شما را سنگین‌تر می‌کند. حوزه‌ای موفق و در عین حال حوزه‌ای که هنوز از برخی ایده‌های بلند فاصله دارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ضرورت نگاه تاریخی به حوزه علمیه را تبیین و تأکید کرد: این نگاه تاریخی بسیار اهمیت دارد. بارها به دوستان در مرکز تدوین گفته‌ام که باید چند کتاب اساسی هرچه زودتر آماده شود؛ آثاری که هر طلبه‌ای باید آنها را بداند:
اول: آشنایی کلی با تاریخ بشر
دوم: تاریخ منطقه
سوم: تاریخ انقلاب اسلامی
چهارم: تاریخ حوزه‌های علمیه
این چهار نگاه تاریخی برای فهم درست امروز و آینده ضروری است. وقتی پیام رهبر معظم انقلاب درباره «حوزه پیشرو و سرآمد» را مرور می‌کنید، می‌بینید که از ابتدا تا انتها رویکرد آن تاریخی است. همین نگاه تاریخی جهت دیگری به اندیشه انسان می‌دهد. دوستان طلبه نباید منتظر بمانند؛ باید خودشان کتاب و مقاله بیابند و بخوانند. به‌ویژه شناخت تاریخ قم، نگاه تازه‌ای به شما خواهد داد.
وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در توصیف حوزه، امتیازاتی را فهرست کرده‌اند که به‌طور خلاصه عبارت‌اند از:
پدیده‌ای بی‌نظیر و تاریخی
تولد در سختی‌ها
بنیان‌گذاری برجسته و باتجربه که با نقشه‌ای جامع، قم را بازسازی کرد
حوزه‌ای نظریه‌پرداز و الهام‌بخش نهضت، انقلاب و نظام اسلامی
مقاوم و صبور
کانون مبارزه
مهد رویش و درخشش خورشید امام خمینی (ره)
قله علمی، تحقیقی و تبلیغی در دنیای معاصر
حوزه‌ای سیاسی، اجتماعی و انقلابی
حوزه‌ای همراه و در کنار مردم، به‌ویژه جوانان
وارث سرمایه سترگ تشیع
روزگاری مهد همه علوم و دانش‌ها
نهادی متکامل و در مسیر پیشرفت تدریجی
نهادی برون‌گرا
ناظر به بیرون و نه محصور در درون
زنده و بالنده
صاحب هزاران محقق، مدرس، مبلغ و متفکر در علوم گوناگون
برخوردار از مجلات، مقالات، مراکز و مؤسسات در حوزه‌های متنوع از تفسیر و علوم عقلی تا فقاهت
حاضر در میدان جهاد و دفاع با تقدیم انبوهی از شهیدان از میان روحانیت
دارای حضوری فعال در کشورهای گوناگون و عرصه بین‌الملل
توجه به مسائل نو و معاصر
بهره‌مند از فضلای جوان
گسترش‌یافته به حوزه بانوان
دارای ذخایر و ظرفیت‌های انباشته.
بسیاری از آنچه نظام اسلامی به آن نیاز دارد بی‌پاسخ مانده است
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه، تلاش مجتمع تبلیغ و نهادهای حوزوی به انتظام قواعد و طراحی طرح‌های گوناگون برای تقویت این پایه‌ها را نقطه قوت دانست و ابراز داشت: روی دیگر سکه، کاستی‌هاست. فاصله‌ای میان آنچه اکنون داریم و آنچه باید در پاسخ به نیازها و انتظارات بی‌سابقه جهان امروز عرضه کنیم، وجود دارد. پردازش‌های علمی ما در فقه، فلسفه، کلام و سایر رشته‌ها از نیازهای واقعی جامعه، جهان و حتی خود نظام اسلامی عقب است. بسیاری از آنچه نظام اسلامی به آن نیاز دارد، بی‌پاسخ مانده است.
وی انقلاب اسلامی را پدیده‌ای بی‌نظیر در تاریخ رسالت و امامت دانست و یادآور شد: درست است که ما صدها اشکال داریم؛ از روحانیت و مسئولان تا نهادهای گوناگون، برخی بهتر و برخی ضعیف‌تر عمل کرده‌اند. نقدها هم بجاست و امروز نیز همچنان نقد وجود دارد. اما اصل این پدیده، یعنی انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن، افتخاری بزرگ برای قم، ایران و ملت ایران است. باید قدر قدرت عظیم ملت را بدانیم. اگر جایی خطا کردند، ما خدمتگزاران آنها باید با تعامل و اصلاح همراهشان شویم. اما واقعیت این است که این ملت بود که با همه توان در کنار امام(ره) ایستاد و چنین نظام بزرگی را پدید آورد.
انقلاب اسلامی بیش از هر زمان دیگری به حوزه نیاز دارد
عضو فقهای شورای نگهبان ادامه داد: حوزه، عنصر اصلی در پیدایش نهضت، انقلاب و نظام اسلامی بوده است. این نظام بیش از هر چیز نیازمند حوزه است و بخشی مهم از آن به دست ما و شماست. با این حال، اعتراف می‌کنم که ما عقبیم؛ آن‌قدر عقبیم که در خلوت خود با خدا، بارها محاسبه کرده‌ام و دیده‌ام آنچه باید باشیم، نیستیم. هیچ عذری پذیرفته نیست. اگر کسی در این میدان منفعل شود و کنار بکشد، گناه بزرگی است. این انقلاب، نظام و عرصه بین‌الملل بیش از هر زمان به حوزه نیاز دارند، اما نه حوزه‌ای که اکنون داریم، بلکه حوزه‌ای کارآمدتر و در تراز نیازهای بزرگ زمان.
وی با اشاره به رشد شبکه تبلیغ در سال‌های اخیر، توضیح داد: شبکه تبلیغی ما حدود ۳۰ هزار نفر عضو دارد. دستاوردهای بزرگ و خیره‌کننده‌ای در این عرصه به دست آمده است. این یک سوی ماجراست. اما سوی دیگر آن، خلأها و کاستی‌هایی است که احساس می‌شود. ما با نسلی جوان روبرو هستیم؛ دانش‌آموزان دبیرستانی و نوجوانانی که هر روز مورد هجوم افکار و وسوسه‌های گوناگون‌اند. بارها از مسئولان شنیده‌ام که طرح‌هایی چون «امین» گسترش یافته، اما پرسش اینجاست: آیا واقعاً در قلب و ذهن جوانان نفوذ کرده‌ایم؟ آیا طلبه‌های خواهر و برادری که در صحنه تبلیغ حضور دارند، توانسته‌اند این رسالت سنگین را به انجام برسانند؟.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: اینجاست که اشکالات نمایان می‌شود: گرفتار شدن در وسوسه‌های علمی بی‌ارتباط با نیازهای زمان، مشکلاتی در تحقق «بلاغ مبین»، کمبود عِده و عُده در برابر سیل القائات شیطانی و تمدن مادی امروز، خطر نفوذ، رواج اندیشه جدایی از سیاست، عافیت‌طلبی و انزواگزینی، ضعف در نظام‌سازی و… . همه اینها روی دیگر سکه است که باید همه ما جهت رفع آن تلاش کنیم.
وی با بیان اینکه نسل امروز باید نقاط قوت حوزه و انقلاب را ببیند و به آن ببالد ودر عین حال کاستی‌ها و نیازها را نیز با نگاهی عمیق دریابد و برای توسعه آنها بکوشد، گفت: فرمایشات رهبر معظم انقلاب باید چراغ راه باشد. در محور «بلاغ مبین» نکاتی اساسی وجود دارد که مجتمع تبلیغ باید آنها را دنبال کند. معاونت تبلیغ و دیگر بخش‌ها وجود دارند، اما این مجتمع باید به یک «قطب و کانون اصلی» تبدیل شود؛ جایی که فکر، روح و فرهنگ تبلیغ پرورانده و رشد داده شود.
کسی که غرب شناسی عمیقی ندارد نمی‌تواند در میدان تبلیغ موفق باشد
آیت الله اعرافی عنوان کرد: رهبر انقلاب تهذیب را جداگانه مطرح نکردند، بلکه آن را ذیل عنوان «مجاهد فرهنگی و تبلیغی» و همراه تعلیم قرار دادند؛ این نکته‌ای بسیار معنادار است. یک مبلغ باید شناخت صحیح از غرب و نظام فکری آن داشته باشد. کسی که غرب‌شناسی عمیق و نقد درست غرب را نمی‌داند، نمی‌تواند در میدان تبلیغ موفق باشد. دانشجویان و جوانانی که ما با آنها مواجه‌ایم، در پارادایمی پرورش یافته‌اند که غرب تولید کرده است. باید این پارادایم را شناخت تا بتوان آن را نقد و در صورت لزوم، خنثی کرد؛ و البته همیشه هم لازم نیست نامی از آن برد.
وی در توضیح لزوم درک تمدن امروز و جهت گیری‌های آن توسط طلاب اظهار داشت: افزون بر این، باید توان تولید نظریه‌هایی وجود داشته باشد که مشکلات روز را حل کند؛ چیزی که بارها به آن «تئوری‌های واسط» گفته‌ام. آثار شهید مطهری بهترین نمونه‌اند: جز پنج شش کتاب بنیادی، بیشتر نوشته‌های او تئوری‌های واسط‌اند. او با تکیه بر مبانی اصلی، نسبت میان اسلام و ایران یا جایگاه انسان و سرنوشت را توضیح می‌دهد و ذهن دانشجو را روشن می‌سازد. امروز ما از این دست نظریه‌ها کم داریم و باید آن را جدی بگیریم.
مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به پیشرفت روز افزون هوش مصنوعی خاطرنشان کرد: من وقتی به بیم‌ها و تهدیدهایی که از ناحیه علوم شناختی و هوش مصنوعی متوجه آینده بشر است می‌اندیشم، بر خود می‌لرزم. البته وقتی به جنبه‌های ایجابی و فرصت‌های آن نگاه می‌کنم، بسیار امیدوار می‌شوم. این همان عرصه‌هایی است که تبلیغ باید به آن بپردازد. در این زمینه کارهای خوبی انجام شده، اما مجتمع تبلیغ باید به‌طور جدی وارد شود و با طراحی برنامه‌های پنج‌ساله و ده‌ساله مسیر آینده را روشن کند.
تبلیغ، غایت همه فعالیت‌هاست
عضو جامعه مدرسین بیان داشت: ایجاد معاونت پژوهش و مراکز تحقیقاتی در مجتمع تبلیغ برای آن است که تبلیغ پشتوانه پژوهشی قوی داشته باشد؛ و این ظرفیت باید چندین برابر توسعه یابد. رهبر انقلاب بارها تأکید کرده‌اند، و من نیز از بیست سال پیش این نکته را تکرار می‌کردم، که تبلیغ «غایت‌القُصوی» همه نظامات است. در جامعه‌المصطفی و پیش از آن مرکز جهانی علوم اسلامی بارها این تعبیر را محور قرار دادیم: تبلیغ به معنای دقیق و جامع، نهایت و غایت همه فعالیت‌هاست. همان‌طور که آقای پناهیان به‌درستی گفتند، تبلیغ «روح درونمایه» همه کارهاست. ما کار علمی و پژوهشی را برای سرگرمی یا صرفاً کشف نکته‌ای علمی دنبال نمی‌کنیم؛ اگر چنین باشد، دانشگاه‌ها هم همین کار را می‌کنند. آنچه حوزه را ممتاز می‌کند «بلاغ مبین» است؛ هسته سخت حوزه همین است.
وی تأکید کرد: تقاضای جدی من این است که این مجتمع تبلیغ یک بال تازه بگشاید. کارهای انجام‌شده تاکنون بسیار بزرگ و ارزشمند بوده و گاه فراتر از انتظار، اما نیازها به‌قدری بالاست که همین اقدامات هم کافی نیست. بال جدید باید این باشد که بیندیشید و مسیر نشان دهید که چگونه می‌توان آموزش را تبلیغ‌محور کرد، چگونه می‌توان پژوهش را تبلیغ‌مدار نمود، چگونه می‌توان نظام معیشتی طلاب را بر مدار تبلیغ سامان داد، و چگونه فعالیت‌های بین‌المللی ما نیز تبلیغ‌محور شود.
استاد حوزه علمیه قم افزود: حداقل انتظار این است که مجتمع تبلیغ، اندیشه و الگو بدهد و ما آن را در دیگر بخش‌ها انفاذ کنیم. معاونت‌های مختلف به‌ویژه در این دوره جدید، مأموریت یافته‌اند رویکرد تبلیغی را عملیاتی کنند. متنی نیز آماده شده که برای هر بخش مشخص می‌کند کدام نکات از پیام رهبری معظم به آنها مربوط است. بخشی از این موارد باید به شورای عالی برود، اما بخش زیادی نیازی به آن ندارد و ما باید همان‌ها را یک به یک دنبال کنیم.
وی با اشاره به آنکه رهبر معظم انقلاب مسیر حرکت حوزه‌های علمیه را در جلسات و دیدارها ترسیم فرموده‌اند، خاطرنشان کرد: باید بر تولید فکری، نگاه برنامه‌ای، رویکرد مقسمی به تبلیغ، توجه به تحولات فناوری‌های نو و همچنین ورود تبلیغ به عرصه تولید سند و برنامه‌های کلان تأکید کرد.
مدیر حوزه‌های علمیه با تقدیر از فعالیت‌های مجتمع تبلیغ و ریاست آن حجت الاسلام والمسلمین ملانوری، افزود: انتظارات بالایی از ایشان داریم و یقین دارم همراهان و همکاران ایشان نیز در این مسیر یاری‌گر خواهند بود. همه بخش‌های این مجتمع از اهمیت ویژه برخوردارند. ضروری است برنامه‌ای جامع، سخاوتمندانه و بلندمدت طراحی شود؛ حتی اگر همه آن محقق نشود، همین نگاه بلند می‌تواند راهگشا باشد. امیدوارم از همین امسال حرکتی تازه آغاز شود تا سال آینده شاهد جهشی بزرگ‌تر در این مجتمع باشیم.
وی در پایان با تأکید بر لزوم تقویت اجرای رشته در استان‌ها گفت: امروز بیش از پنجاه رشته در استان‌ها اجرا می‌شود که بخش عمده آن به تبلیغ اختصاص دارد. این بُعد باید همچنان تقویت شود. همچنین پیگیری جدی پایان‌نامه‌های فارغ‌التحصیلان ضروری است؛ گرچه اقدامات خوبی انجام شده، اما کافی نیست. در حوزه آموزش و پرورش نیز باید کار جدی‌تری صورت گیرد و طرح‌های نوینی در دست اجراست که می‌تواند دنیایی تازه بگشاید. امیدوارم در همه عرصه‌ها موفق باشید.
منبع: حوزه
