به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت‌الله عباس کعبی در نشست علمی «توجه به اولویت‌های فقهی و تحول علوم انسانی در حوزه پیشرو و سرآمد» که در سالن اندیشه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد با اشاره به توصیه‌های مهم رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام خود به حوزه‌های علمیه اظهار داشت: تاکید رهبر انقلاب در این پیام این بود که اولویت‌های فقهی استخراج شده و متناسب با علوم انسانی و اولویت‌های فقهی، بحث‌های اجتهادیِ جواهری، متناسب با مقتضیات زمان شده و نظامات اسلامی دین اسلام، استخراج شود؛ چراکه حوزه‌های علمیه، صرفا برای تعلیم و تعلم و تدریس نیستند؛ بلکه امتداد دهنده اجتماعی و سیاسی برای حل مسائل هستند.
وی افزود: ما نیاز به بازخوانی انتقادی، پالایش و بومی سازی علوم انسانی بر اساس معیارهای وحیانی داریم. ما نه علوم انسانی را مطلقا نفی می‌کنیم و نه مطلقا آن را قبول داشته و می‌پذیریم؛ بلکه به عنوان دستاوردهای بشری به آن نگاه می‌کنیم.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به مسئله علوم انسانیِ توصیفی بیان داشت: علوم انسانی توصیفی، می‌تواند واقعیت را به طور نسبی، توصیف کند و فقه و معارف اسلامی می‌تواند به آن، جهتِ ارزشی و حکمی دهد.
نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به کاربست فلسفه‌های مضاف، مثل فلسفه علوم اجتماعی، فلسفه معرفت و فلسفه اخلاق ابراز کرد: نقطه عزیمت در تحول علوم انسانی، تدوین فلسفه‌های مضاف است و فلسفه‌های مضاف با رویکرد معرفت شناسانه می‌تواند مبنایی پایه‌ای برای تحول علوم انسانی باشد.
اولویت‌های فقهی را بر پایه اجتهادِ اصیل و با رویکرد تمدنی طراحی کنیم
نماینده مجلس خبرگان رهبری افزود: اگر ما بخواهیم علوم انسانی را متحول کنیم، باید در کنار بحث‌های هستی شناسانه، معرفت شناسانه و انسان شناسانه، امتداد علوم اسلامی را به سمت و سوی فلسفه علوم انسانی حرکت دهیم تا بر اساس فلسفه مضاف، نظامات را تعریف کنیم.
آیت‌الله کعبی افزود: برای طراحی نظامات اجتماعی به جای فقه فردی محض، باید بر اساس فقه حکومتی نظام‌ساز حرکت کنیم و نظام اولویت‌های فقهی را بر پایه اجتهادِ اصیل و متناسب با مقتضیات زمان و با رویکرد تمدنی و بهره‌مندی از علوم انسانی، طراحی کنیم.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به معیارهای موجود در اولویت‌های فقهی بیان داشت: «اولویت» قبل از آنکه شرعی باشد، یک امر عقلی است و هر عاقلی در حوزه بینش‌ها و گرایش‌ها، عملکردها و رفتارها، اولویت‌بندی کرده و بر اساس نظام اهم و مهم تصمیم می‌گیرد.
فقه زیر مجموعه اسلام و معارف اسلامی است
وی افزود: می‌توان کل نظام فقه را بر اساس پنج هدف طراحی کرد که حفظ دین، حفظ جان و نفس، حفظ عقل، حفظ آبرو و حفظ مال است که به این ها مقاصد پنجگانه شریعت نیز گفته می‌شود. البته ما، این مسئله را ناتمام می‌دانیم و معتقدیم که باید به جای این ۵ هدف، اهداف کلان دین را استخراج کنیم.
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری خط مشی گذاری و برنامه ریزی را از جمله معیار اولویت‌های فقهی عنوان و ابراز کرد: باید اولویت های فقهی را براساس ظرفیت‌های اجتماعی برای برنامه‌ریزی نظام کلان مسائل و حل آنان، استخراج کنیم. یعنی برای اقامه دین باید به جای اکتفا به کلیات، باید بدانیم که چگونه می‌توان این کلیات را به برنامه تبدیل کرده و آن را اجرا کرد.
نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: در فقه خط مشی گذاری و برنامه ریزی باید چند محور مورد بحث قرار گیرد که عبارتند از: فقه سیاست های کلان نظام، فقه برنامه جامع پیشرفت و عدالت، فقه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، فقه قانون‌گذاری، فقه نظام قضایی، فقه مدیریت اجرایی و مدیریت حکمرانی.
نماینده مجلس خبرگان رهبری، ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی اجرایی را از جمله معیارهای اولویت‌های فقهی دانست و بیان کرد: باید اولویت‌ها را بر اساس توانمندی‌ها طراحی کنیم؛ نه بر اساس آرمان‌ها؛ چرا که باید به میزان توان و مقدورات توجه داشته باشیم و طراحی‌ها را به گونه‌ای ادامه دهیم که می‌دانیم که توان اجرایی آن را داریم.
آیت‌الله کعبی در پایان گفت: معیار انسجام ساختاری در شبکه احکام و اهداف نیز از جمله معیار اولویت‌های فقهی است؛ یعنی ما باید به نظام واره فقه نگاه کرده و آن را تعریف کنیم. فقه زیر مجموعه اسلام و معارف اسلامی است و اجزای آن نیز بخشی از نظام است و اولویت‌ها باید به گونه‌ای باشد که نظام را تامین کند.
منبع: رسا
