سلسله گفتارهای حجت‌الاسلام والمسلمین سید احمد حسینی خراسانی (۴)
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
*ریا ، رؤیا ، رؤیت* در لغت عبارت است از دیدن، دیده شدن و یا در معرض دید دیگران قرار دادن یک کار .
آیینه را مرآت می گویند چون ابزار دیدن است؛ پرچم را رایت میگویند چون به عنوان نشانه برافراشته می شود تا دیده شود و رأی به معنای نظر را رأی می گویند چون از صاحب نظر برای دیگران به عنوان اندیشه و فکر دیده می شود. اما ریا در اصطلاح شرعی به معنای خودنمایی و نمایش کاری برای دیگران است؛ همان معنایی که در قرآن به کار رفته است:
- بقره، آیه ۲۶۴؛
- نساء؛ آیه ۳۸؛
- نساء؛ آیه ۱۴۲؛
- انفال؛ آیه ۴۶؛
- ماعون؛ آیه ۶.
برای مثال:
_ وَ اَلَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ اَلنّاسِ وَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لا بِالْیَوْمِ اَلْآخِرِ وَ مَنْ یَکُنِ اَلشَّیْطانُ لَهُ قَرِیناً فَساءَ قَرِیناً (نساء: ۳۸)؛
_ اَلَّذِینَ هُمْ یُراؤُنَ (ماعون: ۶)
ریا در قرآن و روایات سبب بطلان و بی اثر شدن عمل شمرده شده است. ریا از جنس شرک و نفاق است که به شدت نکوهیده شده و ریشه پیدایش آن نداشتن اعتقاد راسخ به یکتایی و یگانگی علم و قدرت ذاتی پروردگار است.
به اتفاق همه فقها غیر از سید‌مرتضی(ره) بنابر وجهی که در _جواهر جلد ۹ صفحه ۱۸۹_ ذکر شده، ریا هر عبادتی را باطل می‌کند و هیچ موردی از این قاعده استثنا نشده است و تنها در مورد مراسم عزاداری سیدالشهدا علیه السلام گاهی گفته و شنیده می‌شود که ریا بی اشکال است و برخی به حدیث معروف: ” من بکى أو أبکى أو تباکى فی مصیبه الحسین علیه السلام حرمت جسده على النار و وجبت له الجنه “* (بحار/ج ۴۴/ص ۳۰۸) و مانند آن استناد کرده‌اند. با این بیان که تظاهر به عزاداری و گریه و سوگواری برای امام حسین علیه السلام چون تعظیم شعائر الهی است ریا در آن اشکالی ندارد.
پاسخ آن است که جهر و اخفا و تظاهر و کتمان یعنی آشکار و پنهان انجام دادن عمل هیچ نقشی در ریایی یا خالصانه بودن آن عمل ندارد. ملاک در عمل خالصانه آن است که “لله تعالی” یعنی فقط برای خدا باشد. پس عملی که برای مردم یا برای خدا و مردم باشد ریایی است؛ خواه آشکارا و در انظار دیگران انجام بگیرد و یا پنهانی انجام باشد که در این صورت ریا یک امر قلبی و باطنی است که جز خدا و صاحب عمل آن را نمی دانند.
بنابراین مراسم عزاداری حسین بن علی علیهما السلام به عنوان یک عبادت، آنگاه در پیشگاه خدا پذیرفته می شود و مورد خشنودی قلب پیامبر و خاندان مطهرش واقع می‌شود که صددرصد با اخلاص و به دور از هرگونه ریایی باشد و اصولاً عبادت ریاپذیر نیست و استثنا برنمی‌دارد. با توضیحی که در نکته بعد تقدیم حضور عزیزان خواهد شد.
