به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین، حجت الاسلام والمسلمین عباس کعبی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو هیأت رییسه مجلس خبرگان رهبری در نوشتاری روز دوشنبه مورخ ۴ فروردین ۱۳۹۹ ، با توجه به شیوع ویروس کرونا پیشنهاد پژوهشی خود را درباره شرایط اخیر ارائه کرد.
آنچه در پی می آید موضوعات پژوهشی پیشنهادی در «مساله شرور و بلایا در حوزه باورها و ارزشها» است که از سوی این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و استاد حوزه و دانشگاه ارائه شده که می تواند در قالب مقاله های علمی، پژوهشی، پایان نامه های کارشناسی ارشد و رساله های دکتری مورد استفاده دانشجویان، طلاب و پژوهشگران قرار گیرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله تعالی: الذی احسن کل شی خلقه (السجده/۷)
و قال تعالی: الا له الخلق و الامر تبارک الله رب العالمین (الاعراف/۵۴)
مقدمه:
مساله ویروس کرونا که در زمان ما بیش از ۱۵۰ کشور را درگیر و شیوع جهانی پیدا کرده است، بار دیگر مساله شرور و بلایا را با نگاه الهیاتی مطرح کرده است. اندیشمندان و متفکران اسلامی از دیرباز به این مسائل پاسخ گفته و راه حل هایی ارائه نموده اند؛ اما امروزه در اثر گسترش جهانی ویروس کرونا، دشمنان اسلام با بهره مندی از فن آوریهای نوین و دامن زدن به شایعات و مغالطات به تضعیف باورها و ارزشهای اسلامی پرداخته اند که در مقابل بر محققان و اندیشمندان بویژه فضلای حوزه و دانشگاه، واجب است که به مقابله و تبیین حقایق و تقویت اعتقادات و ارزشهای دینی در کنار کمک و همیاری و رعایت دستور العمل های بهداشتی بپردازند.
از منظر اسلام، دین و دانش به هم پیوسته است و هرگونه ایجاد جدایی بین علم و ایمان انحراف بزرگی به شمار می آید. ایمان منهای علم؛ عقب ماندگی و فنای بشریت است و علم منهای ایمان منجر به جنایت و هلاکت و نابودی بشریت؛ ولو با سلاحهای بیولوژیک. از این رو موضوع شناسی و مساله شناسی شرور و بلایا با تاکید بر بیماری های عمومی و مسری جهت بهره برداری و تحقیق تقدیم می نمایم.
ماهیت شرور و بلایا در فلسفه، کلام و الهیات دینی
شرور و بلایا، به حوادث طبیعی و غیر طبیعی که در زندگی فردی و اجتماعی به ظاهر نوعی نقص به حساب می آیند، اطلاق می شود؛ نظیر آفرینش افرادی که ناقص الخلقه به حساب می آیند؛ یا فلسفه آفرینش حیوانات به ظاهر موذی و مضر نظیر مار و عقرب و یا میکروب ها و ویروس های بویژه کشنده نظیر کرونا در زمان ما و یا سرطان، طاعون، وباء، زلزله، سیل، طوفان و یا بیماریها و جنگ ها و آتش ها و فتنه ها و نظایر آن.
مسائل مربوط به شرور و بلایا به دو قسم تقسیم می شوند:
الف) مباحث مربوط به باورها که جنبه فلسفی و یا کلامی دارند.
ب) مباحث مربوط به ارزش ها که به طور عمده ارزشهای اخلاقی و احکام فقهی و حقوقی ناشی از آن مورد توجه است.
در حوزه باورها مسائل شرور و بلایا به چند بخش تقسیم می شوند:
۱ ـ مساله شرور در نظام احسن الهی
۲ ـ مساله شرور و عدل الهی
۳ ـ مساله شرور و براهین توحید
۴ ـ مساله شرور و کرامت معصومین علیهم السلام
۵ ـ مساله شرور و پیوستگی دین و دانش
۶ ـ مساله شرور و بلایا و تاثیر دعاء و توسل در دفع ورفع آن
۷ ـ مساله شرور و قضاء و قدر الهی
۸ ـ مساله شرور و امتحان الهی
۹ ـ مساله شرور و انتخاب انسان
۱۰ ـ مساله شرور و اومانیسم و عجز و ضعف و درماندگی بشر
اما مساله شرور در حوزه ارزشهای اخلاقی نیز به چند بخش تقسیم می شود:
۱ ـ شرور و بلایا و انسان دوستی
۲ ـ شرور و بلایا و یاری هم نوعان
۳ ـ شرور و بلایا و همدردی وکاستن از آلام بشری
۴ ـ شرور و بلایا و همیاری جامعه بشری برای غلبه بر شرور و بلایا
۵ ـ شرور و بلایا و خدمات اجتماعی داوطلبانه برای کمک به مبتلایان
۶ ـ شرور و بلایا و جلوه های ویژه ایثارگری
۷ ـ شرور و بلایا و یاد خداوند و تضرع به درگاه الهی
۸ ـ شرور و بلایا و عبرت اخلاقی فردی و اجتماعی
۹ ـ شرور و بلایا و تاب آوری فردی و اجتماعی
۱۰ ـ شرور و بلایا و رشد فردی و اجتماعی
شرور و بلایا از نظر مسائل فقهی به چهار فصل تقسیم می شود:
- فصل اول: فقه و بلایای طبیعی؛ نظیر زلزله و سیل و طوفان و آتش فشان و آتش سوزی جنگل ها و منابع طبیعی و آیات سماوی و بادهای ترسناک و ..
- فصل دوم: فقه و بلایای ناشی از خطاها و عمد انسانی؛ نظیر حوادث جاده ای، انحراف قطارها، سقوط هواپیماها، غرق کشتی ها و انسانها، آتش گرفتن اماکن عمومی و خصوصی و …
- فصل سوم: فقه و فتنه ها و بلایای اجتماعی و سیاسی؛ نظیر اغتشاشات و بلواهای اجتماعی و سیاسی، ناامنی، جنگ ها، غارت ها و ظلم ها وجنایت ها و ..
- فصل چهارم: فقه و بیماریهای عمومی؛ از لحاظ بیماری های قابل پیش بینی و بیماری های غیر قابل پیش بینی و نیز از لحاظ واگیردار بودن و عدم آن.
محورهای فصل چهارم به قرار ذیل است.:
۱ ـ مسائل دوره پیش گیری و الزامات آن ( الوقایه خیر من العلاج )
۲ ـ مسائل مربوط به دوره درمان و الزامات آن؛ نظیر وجوب درمان و وجوب معالجه و تهیه امکانات لازم با لحاظ پیشرفت های علمی
۳ ـ واجبات و مستحبات و الزامات مربوط به بیماران
۴ ـ واجبات و مستحبات و الزامات مربوط به پزشکان، پرستاران و کادر بهداشتی و درمانی و بیمارستان ها
۵ ـ مسائل فقهی مربوط به ضمان ناشی از بیماریهای واگیردار
۶ ـ مسائل ناشی از حرمت احتکار دارو و لوازم بهداشتی و تعزیرات حکومتی
۷ ـ الزامات و مستحبات و آداب مربوط به رعایت بهداشت فردی واجتماعی و محیطی
۸ ـ وظیفه دولت و نخبگان و روحانیت و رسانه ها در فرهنگ سازی و تاثیر بر افکار عمومی در عمل به توصیه ها و دستور العمل های بهداشتی
۹ ـ الزامات و مستحبات و آداب مربوط به سبک زندگی در شهرها و روستاها و اماکن عمومی درگیر با بیماریهای عمومی به ویژه واگیردار
۱۰ ـ وجوب وضع قوانین و مقررات محدود کننده و الزام آور جهت غلبه بر بیماریهای عمومی( نظیر واکسیناسیون ) و واگیردار (نظیر ممنوعیت تجمع و رفت و آمد) توسط دولت و الزام شرعی ملت به رعایت آن
۱۱ ـ احکام تجهیز اموات ناشی از بیماریهای واگیردار (غسل،کفن، دفن و نماز بر میت) با رعایت شرایط محدودیت و اضطرار و ضرورت و دفع و رفع ضرر
۱۲ ـ فقه ارائه خدمات اجتماعی به متضررین بویژه محرومین در دوران بحران ناشی از بیماری عمومی
۱۳ ـ وجوب توبه و استغفار و دعا و تضرع و توسل در دفع و رفع شرور و بلایا از جمله بیماریها وگرفتاری ها و شدائد
در پایان لازم به تذکر است مساله غلبه بر ویروس کرونا که واگیری جهانی پیدا کرده است مساله ای انسانی و فراتر از نگاهای دینی و مذهبی و قومیتی و فرهنگی و یا خرده فرهنگی و یا آداب و رسوم ملل است و در اندیشه اسلامی در این گونه موارد با عزم جهانی و نگاه فراملی و منطقه ای و بشردوستانه باید با بسیج همه توانمندی ها بر این دشمن سلامت و نفوس انسانها غلبه پیدا کرد.
