به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت الله فقیهی به مناسبت ایام ارتحال امام‌خمینی(ره) در گفتگویی با اشاره به نگرانی امام نسبت به امور حوزه‌های علمیه، گفت: آگاهی و ژرف نگری حضرت امام خمینی(قدس‌سره) نسبت به مسائل حوزه، باعث دغدغه‌های فراوان ایشان برای اصلاح و پیشرفت این نهاد مقدس شد و تا آخرین لحظه از حیات پربرکتشان، از این امر مهم غافل نبودند. یک حوزه کارآمد و تحول گرا در نگاه حضرت امام شاخص‌هایی دارد، اولین ویژگی و شاخص حوزه تحول‌گرا از نظر امام راحل، تأکید بر فقه سنّتی است. امام راحل، کارآمدی حوزه را مشروط به قرار گرفتن در مسیر فقه سنتی یا همان فقه جواهری می‌بینند. ایشان درجایی فرمودند که «آن چیزی که تا به حال اسلام را نگه داشته است، همان فقه سنتی بوده است. و همه همت‌ها باید مصروف این بشود که فقه به همان وضعی که بوده است، محفوظ باشد. ممکن است اشخاصی بگویند که باید فقه تازه‌ای درست کرد که این آغاز هلاکت حوزه است و روی آن باید دقت بشود.»(صحیفه امام، جلد۲۰ ، صفحه۱۱۹)
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه ادامه داد: البته این سخن به معنای تحجر یا توقف در آثار گذشتگان نیست و با پویایی فقه منافاتی ندارد؛ زیرا خود امام نیز در چهارچوب همین فقه جواهری، به نوآوری در نظرات فقهی دست یافتند.
آیت الله فقیهی دومین ویژگی حوزه تحول‌گرا از نظر امام را تهذیب نفس و درس اخلاق دانست و افزود: امام راحل، بارها می‌فرمودند که حوزه‌ها باید درس اخلاق داشته باشند، اگر بخواهید که آینده کشور شما یک آینده نورانی باشد، تربیت کنید اینهایی که وارد در حوزه‌ها هستند، یا در آنجایی که درس می‌گویید وارد می‌شوند، تربیتشان کنید به یک تربیتی که از این عالم هجرت کنند، توجه به ماورای اینجا بکنند، روحانی باشند؛ یعنی روح باشند، یعنی توجه به ماورای طبیعت داشته باشند. (صحیفه امام، جلد۱۹، صفحه۳۵۶)
ضرورت توجه به امتداد اجتماعی دانش فقه
وی در ادامه به سومین شاخص مورد نظر امام‌خمینی(ره) در این باره اشاره کرد و گفت: سومین شاخص، بحث امتداد اجتماعی دانش فقه است؛ یعنی تأکید بر فقه حاکمیت و فقه نظام. برای نمونه ایشان می فرمودند که «آن قدری که قاضی لازم دارند، حوزه‌ها ندارند، حوزه‌ها تربیت قضات را نکرده‌اند، یک عده پیرمردها هستند لکن آنها نمی‌روند سراغ این کارها. ما الآن نسل جوان را باید برای قضاوت، برای تبلیغ تربیت کنیم. برای قضاوت که واجب است، واجب کفائی است برای همه، باید تربیت کنیم که این واجب کفائی تحقق پیدا بکند». (صحیفه امام، جلد۱۸، صفحه۱۰۴)
استاد حوزه علمیه در بخش دیگری از سخنان خود گفت: از شاخص‌های مهم دیگر مورد نظر امام‌خمینی(ره)، دوری حوزه و روحانیت از تشریفات بود. برای نمونه، شورای مدیریت وقت حوزه خدمت امام می‌رسند و از ایشان درخواست کمک مالی می‌کنند. امام در پاسخ فرموده بودند: «نظر من همان است که قبلًا کِراراً گفته‌ام: من با این تشریفات مخالفم، و برای حوزه علمیه مضر می‌دانم. اساس، اسلام و تحصیل است که با این نحو زیاده روی‌ها منافی است.» (صحیفه امام،جلد۲۰، صفحه۲۷۷) معلوم شد که حضرت امام در عین تأکید بر تحول‌گرایی حوزه‌ها، مبانی و اصولی را لازم‌الرعایت می‌دانند که اجمالا به برخی از آنها اشاره کردم.
تاکید امام راحل بر ورود جدی حوزه‌ها به تفسیر، عرفان و فلسفه
وی در ادامه با اشاره به تأکید امام خمینی(ره) بر ورود حوزه‌ها به مباحث تفسیری، عرفانی و فلسفی افزود: حضرت امام به عنوان یکی از بزرگ‌ترین متفکران و عالمان دینی معاصر، در زمینه تحوّل حوزه‌های علمی و ضرورت طرح مباحث تفسیری، عرفانی و فلسفی، نظرات عمیقی داشتند. ایشان بر این باور بودند که حوزه‌های علمیه، علاوه بر دروس فقه و اصول، باید به مباحث مختلفی از جمله تفسیر، عرفان و فلسفه توجه ویژه‌ای داشته باشند.
آیت‌الله فقیهی ادامه داد: امام خمینی(ره) معتقد بودند که برای پاسخ‌گویی به نیازهای روز جامعه و به‌ویژه دنیای معاصر، حوزه‌ها باید از مجرد بودن به سمت تنوع در علوم و رویکردها حرکت کنند. ایشان تأکید داشتند که تحصیل علم باید به‌طور جامع و همه‌جانبه باشد تا طلاب بتوانند به صورت عمیق‌تری به معارف اسلامی دست یابند. به همین دلیل، ایجاد یک نقشه جامع آموزشی که در آن مباحث تفسیری، عرفانی و فلسفی در کنار مباحث فقهی طرح شود، ضرورت داشت.
عضو جامعه مدرسین ادامه داد: امام خمینی(ره) نسبت به علم تفسیر نگاه ویژه‌ای داشتند. ایشان بر این باور بودند که قرآن کریم باید به‌عنوان مهم‌ترین منبع الهام‌بخش در همه ابعاد زندگی اجتماعی و فردی مورد توجه قرار گیرد. طرح مباحث تفسیری و استفاده از علوم روز در تفسیر قرآن به طلاب و حوزه ها این امکان را می‌دهد که با درک عمیق‌تری از آیات قرآن به مسائل روز پاسخ دهند. همچنین ایشان بر اهمیت عرفان اسلامی به‌عنوان ابزاری برای فهم عمیق‌تر از دین تأکید داشتند. امام عزیز معتقد بودند که عرفان اسلامی می‌تواند درک بشر از حقیقت و آیات الهی را ارتقا بخشد. فهم عرفانی از دین، انسان را به معنویات و سطوح بالاتر وجودی نزدیک‌تر می‌کند. به همین دلیل، حضرت امام، طرح مباحث عرفانی را در حوزه‌های علمیه ضروری می‌دانستند.
منبع: شبستان
