به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی در جمع مسئولان، اساتید و نخبگان حوزه علمیه خراسان به تبیین اهمیت رسالت طلبگی، تفقه در دین و همچنین رعایت الزامات و بایسته‌ها در این راه پرخطیر پرداخت و خطاب به طلاب و روحانیون اظهار کرد: اولین نکته در مسیر طلبگی این است که به ارزش کار علمی خودتان بیشتر توجه کنید، بدون هیچ مبالغه و بدون هیچ حساسیت و تعصب با صدها دلیل و برهان، ارزش هیچ کاری در زیر این آسمان بالاتر از فهم دین خدا و نشر دین خدا نیست.
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به ارزش تفقه در دین و جایگاه عالم دینی در روایات اسلامی خاطرنشان کرد: این روایاتی که در باب علم، عالم، فقیه و افقه وارد شده را اگر ملاحظه کنید، می‌بینید ارزش یک عالم و ارزش کسی که در مسیر فهم دین خدا است به هیچ‌وجه با هیچ چیز قابل مقایسه نیست حتی با شهید، حتی با آن کسی که در راه دین خدا جانش را می‌دهد.
یک طلبه دائماً در حال جهاد است
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه، تبیین دین خدا را جهاد علمی بیان و تصریح کرد: آن کسی که برای فهم و تبیین دین خدا جهاد علمی می‌کند، کارش جهاد است؛ یعنی یک طلبه دائماً در حال برترین اقسام جهاد است، البته اگر «کما هو حقّه» کار کند و نخواهد به رخ دیگران بکشاند، نخواهد علم خودش را وسیله دنیای خودش قرار بدهد، نخواهد به وسیله دین دنیای خودش را تأمین کند، چه جهادی از این بالاتر که انسان باید ۷۰ ـ ۸۰ سال زحمت بکشد تا بتواند گوشه‌ای از دین را بفهمد.
فهم، تبیین و دفاع از دین، جهاد است
وی در همین زمینه با ذکر خاطره‌ای با مضمون مشقت‌های دوران طلبگی و سختی‌ها و پایان‌ناپذیری در تفقه در دین خدا ابراز کرد: یکی از نواده‌های امام خمینی(ره) می‌خواست برای درس طلبگی به حوزه بیاید، به امام عرض می‌کند من که می‌خواهم در حوزه درس بخوانم، چند سال باید درس بخوانم؟ او فکر می‌کرده حوزه هم مثل دانشگاه است، چهار سال لیسانس دارد، چند سال فوق‌لیسانس و چندسال دکترا دارد و تمام می‌شود. مرحوم امام فرموده بود لااقل ۷۰سال. یک کسی که خودش در میدان علم و جزء مبرزترین علمای زمان خودش بوده، فقط راجع به فقه این مطلب را بیان می‌کند.
آیت‌الله فاضل لنکرانی در تبیین مصادیق جهاد یادآور شد: فهم دین جهاد است، تبیین دین جهاد است، دفاع از دین جهاد است، ما از اول آمدیم جهاد را در ذهن خودمان فقط همین جهاد به معنای قتال در راه خدا تصویر کردیم، گرفتار یک نتایجی می‌شویم که درست نیست. طلبه‌ای که واقعاً برای خدا درس می‌خواند در حال جهاد است و وقتی تبیین می‌کند هم جهاد می‌کند و ده‌ها آیه و صدها روایت در این‌باره وجود دارد.
استاد دروس خارج حوزه علمیه قم به مواهب حکمت و معرفت حق، از سوی خداوند حکیم و رزّاق به انسانها اشاره و ابراز کرد: خدای تبارک و تعالی در سوره بقره آیه ۲۶۹ می‌فرماید: «یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا»، خدا حکمت را به همه نمی‌دهد، مال و مقام را به عده زیادی می‌دهد، به عادل و غیرعادل هم می‌دهد، خیلی از فساق مقام‌های بالایی را پیدا می‌کنند، خیلی از فساق اموال زیادی دارند، ولی حکمت را خدا به هر ظرفی و به هر نفسی و به هر انسانی نمی‌دهد. «یؤتی الحکمة من یشاء»، یک نگاهی به خودتان کنید، به این پنج شش سال که درس خواندید و سطح اول را تمام کردید ببینید آیا واقعاً متعلق مشیّت الهی هستید؟ که بحمدالله هستید.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه در ادامه افزود: بعد می‌فرماید: «وَمَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا»؛ فکر نکنید حکمت یک خیر کمی است، خدا از حکمت تعبیر به خیر کثیر می‌کند. تمام دنیا و ثروت دنیا را جمع کنند معلوم نیست که بشود برایش «خیر» اطلاق کرد چه برسد به «خیر کثیر»، اما حکمت خیر کثیر است، حکمت چیست؟ در روایات مهم‌ترین مصداقش را «معرفة الربّ» قرار دادند، اینکه انسان خدا را بشناسد «و اطاعة الامام»، انسان از امام معصوم(ع) در زمان حضور امام معصوم و در زمان غیبت از فقهای جامع الشرایط و ولی‌فقیه تبعیت کند.
هدف از طلبگی را تعیین کنید
آیت‌الله فاضل لنکرانی، تشخیص و تعیین هدف را از دیگر الزامات و نکات ضروری رسالت طلبگی و تفقه در دین برشمرد و تصریح کرد: نکته دوم این است که یک طلبه اگر بخواهد به نتایجی برسد، باید هدف را مشخص کند. شما امروز هدف را مشخص کنید، می‌خواهید آیا یک امام جماعت معمولی بشوید؟ در حد اینکه یک رساله را بخوانید و بفهمید، یک حدیثی را بخوانید و ترجمه کنید، می‌خواهید یک سخنران متوسط بشوید، می‌خواهید یک مفسر بشوید، می‌خواهید یک محقق بشوید، می‌خواهید مجتهد شوید؟
وی ضمن توصیه علمی، خطاب به طلاب سطح یک حوزه علمیه خراسان گفت: توجه داشته باشید تا کسی در این مسیر علمی، علم اصول را خوب بلد نباشد و اصول در جانش ننشسته باشد، نه می‌تواند فقیه بشود و نه می‌تواند مفسر بشود و نه می‌تواند یک محققی بشود و نه می‌تواند خطیب خوبی بشود. شما در مسیری قرار دارید که امروز در سطح یک برخی از مباحث اصول را دیدید، اصول در میان تمام این متون علمی ما ریشه برای فهم دین است، در مقدمه اول عرض کردم کار ما طلبه‌ها فهم دین است که می‌خواهیم دین را بفهمیم. در مقدمه دوم مهم‌ترین منطق و ابزار برای فهم دین علم اصول است، اگر یک طلبه‌ای اصول را قوی نخواند در همه اینها لَنگ می‌زند، با اصول می‌توانید فرق میان محکم و متشابه را در قرآن تا حدّی بفهمیم.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به اهمیت و کارایی علم اصول در فهم دین و تشخیص محکمات و متشابهات قرآن اظهار کرد: به عنوان نمونه، در قرآن یک دسته آیاتی داریم که این آیات ظهور در این دارد که شیطان گاهی اوقات در قلب پیامبر(ص) راه پیدا می‌کند، «وَإِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ»، اینها از آیات متشابه قرآن است. اما آن آیه‌ای که می‌فرماید: «إن الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم فاولئک لهم الامن»، کسانی که ایمان آوردند و ظلم یک سر سوزنی در وجودشان راه پیدا نکرده اینها امنیت مطلق دارند؛ یعنی آن کسی که در عمرش سر سوزنی شرک در نفسش راه پیدا نکرده، یک عصمت مطلقه دارد. این آیه از محکمات است و باید آیات متشابه را در ذیل آیه محکم معنا کرد. در فقه یک‌جا می‌رسد روایاتی داریم بحث سهو النبی(ص) را مطرح می‌کند، فقط یک اصولی قوی می‌تواند بفهمد این روایت درست است یا نه.
توصیه به تقویت اصول فقه
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) ادامه داد: شما طلبه و دنبال فهم دین هستید، به هر رشته‌ای می‌خواهید وارد بشوید، فتوا بدهید، تفسیر قرآن کنید، روایات را بفهمید، می‌خواهید تاریخ را درست بفهمید، راهش این است که در برنامه آینده‌تان یک برنامه‌ای که اصول قوی را برای شما درست کند داشته باشید. من به عنوان یک مشاور امین عرض می‌کنم که این چندساله تا درس خارج سعی کنید در قوی‌ترین مرکزی که اصول شما را تقویت می‌کند، حضور پیدا کنید. بعد از پایان درس سطح متوجه خواهید شد این مطلبی که امروز به شما عرض می‌کنم چقدر مهم است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه با بیان اینکه بعد از انقلاب اسلامی، مراکز متعددی در حوزه‌های علمیه شکل گرفته است، گفت: بیست‌و چندسال پیش که ما مرکز فقهی را به دستور مرحوم والد ما تأسیس کردیم، اولین مرکز در مشهد بود، در قم هم همینطور، یک ابتکاری بود که آن مرد بزرگ داشت و این برنامه را تأسیس کرد. یک وقتی خدمت آیت‌الله‌العظمی سیستانی بودم ایشان گفتند: من از آینده‌نگری والد شما در تعجبم که در چه زمانی تشخیص داد که در آینده‌ای نزدیک در خود حوزه‌های علمیه با کمبود مجتهد مواجه می‌شویم و ایشان این برنامه را طراحی کرد. الحمدلله مراکز دیگری هم وجود دارد و خدا را شاکریم و ان شاء‌الله بیشتر بشود، شما طلبه‌ها هم خدا را شکر کنید که در یک زمانی در حوزه علمیه درس می‌خوانید که مراکزی با برنامه وجود دارد.
به حواشی کتب علمی توجه داشته باشید
آیت‌الله فاضل لنکرانی ضرورت توجه به حواشی کتب علمی را از دیگر الزامات و بایسته‌های مسیر طلبگی و تفقه در دین عنوان و تأکید کرد: طلبه نخبه باید کنار کتاب‌های درسی که می‌خواند، حواشی این کتابها را هم تا اندازه‌ای تسلط پیدا کند، کسی که رسائل می‌خواند ببیند که حاشیه مهم بر رسائل حاشیه مرحوم آشتیانی بحر الفوائد است، حاشیه مرحوم آخوند بر رسائل هم هست، چند حاشیه محور هستند که طلبه باید با اینها آرام آرام انس بگیرند والا اگر بخواهید ذهن‌تان را در متن رسائل خلاصه کنید این روش درستی نیست. حواشی مهم مکاسب را ببینید.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، توجه به حواشی کتب علمی را مثمر ثمر دانست و بیان کرد: از زمانی که مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تأسیس شد، از اساتید ارزنده در قم و مشهد تقاضا کردیم خودشان حواشی‌ای را انتخاب کنند و به ما بدهند، این جزوه‌ها دائماً در حال پالایش بود و امروز به صورت کتاب درآمده است. کتاب «الحواشی المختاره»، مخصوص حواشی برگزیده‌ای است که در مرکز فقهی قم تهیه و تدوین شده و امروز در مشهد روی همین حواشی کار می‌شود.
توقع حوزه از طلبه نخبه این است که در آینده تولید علم کند
استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه توقع و انتظار حوزه علمیه از طلبه نخبه این است که او خودش در آینده تولید علم کند، گفت: انتظار ما این است که خود طلبه نخبه یک گوشه و نمایی از شیخ انصاری، آخوند خراسانی، مرحوم نائینی، محقق اصفهانی، امام خمینی و محقق خویی شود. خودشان تولید علم کنند. لذا باید روی حواشی کار کنید.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه امروز گروه‌های انحرافی با طرح شبهه بدون تسلط به فقه سعی در انحراف جامعه دارند، ابراز کرد: گاهی اوقات یک سؤالی در ذهن شما طلاب است که این همه تلاش می‌کنیم، به چه درد جامعه می‌خوریم؟ گاهی اوقات در بعضی از خانواده‌های طلاب، من شنیدم از کسی که خودش استاد کفایه است که می‌گوید گاهی اوقات خانواده ما می‌گویند شما به چه درد جامعه می‌خورید؟! این کتابها را می‌خوانید و تدریس می کنید و شرح برایش می‌نویسید! امروز و زمانه ما زمانه‌ای است که بیشترین نیاز به علم دین دارد. اولاً گروه های انحرافی بسیار زیادی درست شده و هر کدام از اینها بخشی از جامعه را به انحراف می‌کشانند.
موردی را پیدا نمی‌کنید که انسان به فقه نیاز نداشته باشد
استاد حوزه علمیه قم افزود: ثانیاً شما موردی را پیدا نمی‌کنید که یک انسان به فقه نیاز نداشته باشد، حالا بحث عقاید و تفسیر را که خودش یک آثار مبارک و مهمی دارد، من گاهی به افرادی که این سؤال را مطرح می‌کنند می‌گویم کدام انسان است که بتواند جدای از فقه زندگی کند؟ می‌خواهد ازدواج کند، طلاق بدهد، معامله کند، رفت و آمد خانوادگی داشته باشد، می‌خواهد بداند چه بخورد و چه نخورد؟ همه‌اش نیاز به فقه است، امروز میوه‌های تراریخته را می‌پرسند که آیا خرید و فروش و خوردن آن جایز است یا نه؟
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با تأکید بر اینکه امروز فقه جوابگوی مسائل نوپیدا و مستحدثه و همچنین حل معضلات و مشکلات ایجاد شده در این زمینه است، گفت: چندی پیش یک سؤالی از من شده بود که همین گوشت حیوان را از یک موادی ترکیب می‌کنند، یک افزودنی‌هایی هم می‌زنند و بعد از مدتی درست مثل گوشت حیوان می‌شود، ذبحی در کار نبوده ولی هر کسی ببیند می‌گوید این گوشت گوسفند یا گاو است، آیا این را می‌شود خورد یا نه؟ امروز این ارزهای دیجیتالی مثل بیت‌کوین مطرح شده، یا هزاران نوع دیگر، سؤال می‌کنند که آیا می‌شود با اینها معامله انجام داد یا نه؟ بورس درست شده، می‌شود در بورس شرکت کرد یا نه؟ اساساً چیزی نیست که جدای از فقه مطرح باشد، فقه خیلی کارایی دارد.
فقه اجتماعی از ابداعات امام خمینی(ره) است
وی ایجاد فقه اجتماعی را از ابداعات امام خمینی(ره) دانست و بیان کرد: امام خمینی(ره) یک تحولی در فقه به وجود آورد، تا قبل از انقلاب فقه ما یک فقه فردی بود و چیزی به نام فقه اجتماعی نداشتیم. در فقه اجتماعی موضوع فعل مکلف نیست بلکه اجتماع است، موضوع جامعه است، «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلاً» یعنی کفار نمی‌توانند بر جامعه مسلمین حکومت کنند، کفار حق ندارند رئیس مسلمان‌ها بشوند، امام این را متوجه شده بود.
آیت‌الله فاضل لنکرانی گفت: شما قبل از امام خمینی(ره) هیچ فقیهی را پیدا نمی‌کنید که دین را به حکومت معنا کند، تنها فقیهی که فرمود «الاسلام هو الحکومة» امام بود. مرحوم امام فرمود: انزال کتب و ارسال رسل برای تشکیل حکومت بوده است. لذا مرحوم امام فقه اجتماعی را مطرح کرد و در فقه اجتماعی موضوع جامعه و اجتماع است، موضوع حکومت است، شما ببینید ابعاد مختلف اجتماع چیست.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در پایان به کاربرد فقه فردی و اجتماعی در ابعاد مختلف اجتماع پرداخت و اظهار کرد: امروز مثلاً در فقه پزشکی موضوع غربالگری مطرح است، باید از این نگاه مطرح کرد که آیا غربالگری برای جامعه مسلمین جایز است یا نه؟ یک نگاه هم این است که بگوییم این غربالگری برای این زن مسلمان که امروز خدا می‌خواهد به او بچه‌ای بدهد، آیا این زن می‌تواند غربالگری کند ببیند بچه‌اش سالم است یا نه؟ اگر متوجه شد سالم نیست می‌تواند سقط کند یا نه؟ اینها به لحاظ فقه فردی سر جای خودش، البته من که می‌گویم فقه فردی و اجتماعی و نمی‌گویم فقه فردی را نباید توجه کنیم. اگر کسی فقه فردی را درست نفهمیده باشد نمی‌تواند وارد فقه اجتماعی بشود. ولی امروز این یک بحثی برای اجتماع مسلمین است که آیا اگر غربالگری منتهی شود به سقط جنین و در دراز مدت ولو در ۵۰ سال آینده جمعیت مسلمان‌ها کم بشود، اینها جایز است یا نه؟ آیا حکومت می‌تواند مردم را بر غربالگری وادار کند یا نه؟ این خیلی بحث می‌خواهد.
منبع: حوزه
