تولد و دوران کودکی
آیه الله مرتضی بنی‌فضل در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی در تبریز دیده به جهان گشود، پدرش مرحوم حاج سیفعلی، از اخیار آن روزگار بود که خود نیز تدریس می‌فرمود، ولی از اول تا پایان عمر ملبس به لباس روحانیت نبود. مادر وی نیز از زنان پاکدامن و عاشق اهل بیت بود که در مجموع، از سوادِ قرآنی و بخشی از معارف اسلامی بهره‌مند بود. خانواده آیه الله بنی فضل، خانواده‌ای پرهیزگار و دوستدار خاندان پیامبر(ص) بوده‌اند.
دوران تحصیل
آیه الله بنی فضل، تحصیلات خود را از مکتب خانه آغاز کرده به فراگیری ادبیات فارسی و قرآن پرداخت. سپس به حوزه علمیه تبریز رفت و تا شرح لمعه را فرا گرفت. سپس در ۱۹ سالگی به قم آ مد تا از محضر استادان‌حوزه علمیه قم بهره‌مند شود. دوران تحصیل او همواره با فراز و نشیبهای فراوان روبه رو بوده است که برخی از آنها مربوط به وضعیت سیاسی آن دوران می‌باشد. خفقان رضاخانی می‌کوشید تا مردم را از روحانیت جدا سازد و حوزه‌های علمیه را در نگاه جامعه سرکوب و منکوب نماید تا از این راه، نفوذ دولتهای استکباری در ایران را هر روز، بیشتر سازد. از این رو، طلاب آن روزگار، از محرومیت و مظلومیت ویژه‌ای برخوردار بودند.
آیه الله بنی فضل، پس از ورود به قم، به تکمیل دروس دوره سطح پرداخت. سپس به درس خارج فقه و اصول بزرگان آن روز رفت و سالها از محضر آنان بهره‌مند شد. تحصیلات ولی منحصر به فقه و اصول نبود و به علوم عقلی و تفسیر نیز می‌پرداخت.
او در سالیان تحصیل خود، از تدریس نیز غافل نماند و به دروس اخلاق، استادان وارسته و پرهیزگار آن دیار می‌رفت تا علم خود را به عمل صالح پیوند زند.
استادان و دوستان
آیه الله بنی فضل در دوران تحصیل خود از محضر استادان بسیاری بهره برد. او که مقدمات و سطح تا بخش شرح لمعه را نزد آیه الله حاج میرزا جواد سلطان القرّاء فرا گرفته بود، با ورود به قم باقیمانده شرح لمعه را نزد آیه الله حاج میرزا باقر مرندی و قوانین را نزد حاج شیخ نصرت بناروانی میانجی، و مطول را نزد حاج میرزا حسن محدث سرابی آموخت و برای فراگیری منظومه سبزواری به نزد آیه الله شربیانی رفت. رسائل، مکاسب و کفایه را نیز نزد آیات عظام مشکینی، سلطانی طباطبایی، مجاهدی و شیخ عبدالجواد اصفهانی فرا گرفت.
با پایان یافتن دروس دوره سطح مدت دو سال و نیم در درس خارج فقه مرحوم آیه الله العظمی بروجردی(ره) شرکت کرد. حدود پنج سال در درس خارج فقه آیه الله العظمی گلپایگانی(ره) و آیه الله العظمی محقق داماد(ره)، هفت سال در درس خارج فقه و اصول امام خمینی(ره) و یک سال در درس آیه الله حاج شیخ عباسعلی شاهرودی شرکت کرد. کمتر از یک سال هم به درس تفسیر مرحوم علامه طباطبایی رفت.
آیه الله بنی فضل، درس امام(ره) را راهگشا و دارای ظرایف فراوان می‌داند و در طول تحصیل در خدمت او، به بهره مندی از اخلاق، رفتار و سخنان سیاسی و اجتماعی او پرداخته است.
آیه الله بنی فضل با بسیاری از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم رابطه دوستی داشته و با آنان به مباحثه می‌پرداخته است.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
آیه الله بنی فضل از مردانی است که در عرصه علم و فرهنگ خدمات شایانی را از خود بر جای نهاده است .او از نخستین سالهای تحصیل، به امر تدریس اشتغال داشته و از این رهگذر، شاگردان فراوانی را به عالم تشیّع تقدیم داشته است. او زمانی که در تبریز به تحصیل می‌پرداخت، سیوطی را تدریس می‌کرد و سپس در طی پنج سال، یازده بار معالم الاصول را درس داد؛ به گونه‌ای که در هر سال یک دوره آن را به زبان آذری، برای طلاب ترک زبان و یک دوره آن را به زبان فارسی برای دیگر طلاب و یک دوره باقیمانده را در تبریز در ایام تابستان تدریس می‌فرمود.
آیه الله بنی فضل سه بار رسائل شیخ انصاری، پنج بار مکاسب محرمه بیع و دو بار خیارات کتاب مکاسب و چندین دوره منظومه سبزواری را آموزش داد و بیش از پانزده سال است که به تدریس، درس خارج می‌پردازد.
او در طی این سالها از تألیف کتب نیز باز نماند و شرحهایی بر بخش منطق منظومه سبزواری، مکاسب محرمه، بیع و خیارات مکاسب شیخ انصاری و نیز شرح گسترده‌ای بر کتاب القضاء شرایع نگاشته است.
او همچنین مدارک تحریر الوسیله را تألیف نموده که بخشی از آن به چاپ رسیده است.
آیه الله بنی فضل، سالیان درازی است که به تبلیغ و ارشاد مردم، بویژه جوانان، می‌پردازد و آنان را با مکتب تشیع و مبانی آن آشنا می‌کند.
فعالیتهای سیاسی
آیه الله بنی فضل از نخستین سالهای نهضت امام خمینی(ره) همواره یار و حامی این نهضت عظیم بوده است. او در سالهای پیش از انقلاب، رابط امام با برخی از علما و مراجع بوده و نقش بسزایی در تنظیم حرکت همه جانبه حوزه علمیه قم بر ضد رژیم پهلوی ایفا کرده است. او در آن سالها با سخنرانی در مجامع عمومی و خصوصی، ماهیت رژیم شاه را افشا می‌کرد. این امر باعث شد که گاه، ساواک او را احضار و مورد بازجویی و هتاکی قرار دهد.
از فعالیتهای مهم وی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در برنامه‌های مبارزاتی این نهاد است. او در بسیاری از جلسات آن مرکز شرکت و بسیاری از اعلامیه‌های آن را امضا می‌کرد.
پس از انقلاب شکوهمند اسلامی نیز آیه الله بنی فضل دست از تلاش سیاسی برنداشت و خدمات بسیاری را در استان آذربایجان به انجام رساند. او همواره با اطاعت از امام(ره) و دعوت همگان به پیروی مطلق از ولایت فقیه و نیز با حمایت همه جانبه از مقام معظم رهبری، همواره در صحنه‌های حضور داشت و در دوره اول مجلس خبرگان به نمایندگی از مردم آذربایجان غربی و در دوره دوم به نمایندگی از مردم آذربایجان شرقی عضویت داشت.
آیت الله بنی فضل در نهم شهریور ماه سال ۱۳۸۶ در تبریز چشم از جهان بسته و پیکر مطهر او بنابر وصیتشان در بارگاه ملکوتی حضرت معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد.
