اساسنامه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
مصوب: ۱۳۸۳/۹/۲۴ هجري‌شمسي برابر اول‌ذيقعده‌هجري‌قمري
مقدمه:
در سال ۱۳۷۳ هجري قمري با گسترش دامنة مرجعيت و زعامت حضرت آية الله العظمي بروجردي (ره) حوزه علميه قم حياتي دوباره يافت و سيل مشتاقان كسب علوم ديني به سمت حوزه علميه قم روانه شد؛ اما كمبود امكانات علمي، به روز نبودن نظام‌آموزشي‌ـ پژوهشي و نابساماني‌هاي اداري و تشكيلاتي، حوزه را با چالش جدي رو به‌رو مي‌ساخت. از اين رو گروهي از اساتيد و فضلاي حوزه، طرحي منسجم براي اصلاح‌ساختار آموزشي‌و بهره‌برداري بهتر از آن را به محضر آیة الله‌العظمي بروجردي(ره) ارائه كردند. آن عالم فرزانه نيز طرح را مفيد و مناسب دانستند؛ ولي شرايط اجراي آن در حيات ايشان مهيّا نشد. اساتيد و فضلاي فوق كه هسته نخستين جامعه مدرسين را تشكيل دادند، عبارت بودند از: حضرات آيات احمد آذري قمي، مهدي حائري تهراني، محسن حرم پناهي، سيد مهدي روحاني، عبدالرحيم رباني شيرازي، سيد موسي زنجاني، جعفر سبحاني، ناصر مكارم شيرازي و حسينعلي منتظري.
پس از رحلت آية الله العظمي بروجردي (ره) جامعة مدرسين، به تدوين اساسنامه خود پرداخت و با حضور اعضاي جديد، انسجام بيشتري به‌خود گرفت و اهداف بزرگتری (از جمله دفاع از اسلام و ارزشهاي اسلامي، اجراي قوانين اسلام، مبارزه با طاغوت و دفاع از حقوق مردم ستمديدة ايران) را در برنامة خود گنجاند. با شروع انقلاب اسلامي مبارزه جامعه مدرسين با طاغوت آغاز شد اين مبارزه كه در ابتدا در صدور اطلاعيه‌هاي انقلابي، حمايت از امام (ره) و مراجع معظم تقليد و برگزاري سخنراني‌هاي آگاهي بخش‌خلاصه مي‌شد كم‌كم ابعاد ديگري به خود گرفت. به دنبال بازداشت امام راحل در ۱۵ خرداد و تصميم رژيم شاه براي محاكمه آن زعيم بزرگ، جامعة مدرسين و مراجع معظم تقليد، به همراه برخي از فقها و مراجع عظام در اطلاعيه‌اي مرجعيت امام(ره) را اعلام و طبعاً مصونيت قضائي ايشان را تثبيت كردند. در پي اين اقدام، رژيم شاه از محاكمه امام باز ماند و به ناچار امام خميني (ره) را در ۱۷ فروردين ماه ۱۳۴۲ آزاد كرد و به قم باز گرداند.
تقريباً شش ماه بعد رژيم شاه قانون كاپيتولاسيون را به تصويب مجلسين رسانيد، امام با اين قانون به شدت مخالفت كردند و طوفاني جديد بر پا شد.
رژيم شاه كه حضور امام‌خميني (ره) را در ايران براي خود خطرناك مي‌ديد، در سيزدهم آبان سال ۱۳۴۳ شمسي آن مرجع عظيم الشأن را تبعيد كرد. سال‌ها پس‌از تبعيد امام (ره) فعاليت سياسي جامعة مدرسين به طور مخفيانه ادامه داشت تا اين‌كه در خرداد ماه‌سال ۱۳۴۹ حضرت آية الله العظمي حكيم دارفاني را وداع‌گفتند، اين بار جامعه مدرسين با صدور اطلاعيه‌اي كه داراي امضاي يكايك بسياري از اعضاي آن بود بر مرجعيت امام خميني (ره)، پاي فشرد و اين مسئله به بازداشت و تبعيد ۲۵ نفر از اعضاي جامعه مدرسين انجاميد. اعضاي جامعه در تبعيدگاه‌هاي خود نيز مردم را به پيروي تام از امام خميني (ره) دعوت مي‌كردند و ماهيت پليد رژيم شاه را افشا مي‌كردند.
در نيمه دوم دهه پنجاه كه انقلاب مراحل‌كمال خود را طي مي‌كرد جامعه مدرسين حوزه علميه قم نيز به تقويت رهبري آن همت گماشته به هر بهانه‌اي مردم را گرد هم‌آورده و آنان را به مبارزه با رژيم شاه فرا مي‌خواندند از جمله اين برنامه‌ها برگزاري مراسم ترحيم و يادبود براي فرزند ارشد امام(ره)، آية الله سيد مصطفي خميني (ره) در شهرهاي گوناگون بود اغلب آنها به راهپيمايي و تظاهرات مي‌انجاميد. هم چنين اعضاي جامعه مدرسين با حضور در بيوت مراجع تقليد آنان را از آخرين اخبار و اطلاعات نهضت انقلابي مردم و امام (ره) آگاه‌مي‌ساختند. اين تلاش‌ها در آذرماه سال ۱۳۵۷ به اعلاميه جامعه مدرسين در خلع يد شاه از سلطنت انجاميد و در بهمن سال ۱۳۵۷ به پيروزي نهايي انقلاب و تشكيل حكومت جمهوري اسلامي تحت زعامت رهبر كبير انقلاب حضرت امام‌خميني (ره) منجر شد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز جامعه مدرسين حوزه علميه قم هم چون گذشته، پيرو امام و همگام مردم بود و همواره آمادگي خود را براي پيشبرد اهداف انقلاب اعلام مي‌كرد و مردم را به اطاعت محض از ولايت فقيه (كه ركن اساسي حكومت اسلامي است) فرا مي‌خواند و توطئه‌هاي گروه‌هاي التقاطي را (كه مي‌كوشيدند انقلاب را از خط روحانيت و مرجعيت‌خارج‌سازند) خنثي‌مي‌كرد.
جامعه مدرسين در تاريخ ۱۳۶۰/۵/۱۷ اساسنامه خود را به ثبت رسانيد كه‌در آن هيئت موسس عبارتند از: حضرات آيات فاضل‌لنكراني، علي‌مشكيني، احمد جنتي، ابوالقاسم‌خزعلي، محمد يزدي‌و احمد آذري‌قمي.
اين اساسنامه در سال ۱۳۷۸ مورد تجديد نظر قرار گرفت و پس از گذشت حدود پنج سال مجدداً در پي انجام بحث و كارشناسي‌هاي لازم در جلسه رسمي جامعه مدرسين مورخ ۱۳۸۳/۹/۲۴ این نسخه مورد تصويب نهايي قرار گرفت.
فصل‌اول :
كليات
ماده۱) نام: جامعه‌مدرسين‌حوزه‌علميه‌قم، كه در اين اساسنامه جامعه مدرسين ناميده مي‌شود.
ماده۲) مركز: مركز جامعه‌مدرسين، شهر مقدس قم مي‌باشد. و مي‌تواند در ساير بلاد دفتر داشته باشد.
ماده۳) مدت: مدت نامحدود است.
ماده۴) تابعيت: جمهوري اسلامي ايران.
ماده۵) تاريخ تأسيس: يكهزار و سيصد و چهل‌و يك هجري شمسي برابر با يكهزار و سيصد و هشتاد و يك هجري قمري.
ماده۶) جامعه‌مدرسين نهادي است مستقل و حوزوي و به هيچ مقام و گروهي وابستگي ندارد.
ماده۷) اموال: ساختمانهاي دفتر و لوازم اداري و ساير امكانات، كه صورت ريز آن در معاونت اداري مالي موجود است.
فصل‌دوم :
اهداف و وظايف
ماده۸) جامعه مدرسين يك نهاد علمي فرهنگي، سياسي است و با اهداف زير فعاليت مي‌كند:
الف) ترويج و گسترش معارف اسلام ناب محمدي و مكتب اهل بيت معصومين عليهم السلام؛
ب) دفاع از قرآن و عترت و ارزشهاي اسلامي؛
ج) زمينه سازي و جهت دهي به تحقيقات در علوم و معارف اسلامي؛
د) تلاش براي اصلاح و تكميل و اعتلاء برنامه‌هاي حوزه‌هاي علميه از طريق شورايعالي حوزه؛
ه) دفاع‌از نظام‌اسلامي‌و ولايت‌فقيه؛
و) ايجاد زمينه مناسب جهت پرورش نيروهاي حوزوي مورد نياز نظام‌اسلامي؛
ز) انجام‌ساير اموري كه براي رسيدن به اهداف جامعه مدرسين‌ضرورت‌دارد مانند تأسيس مؤسسات فرهنگي و غيره؛
فصل سوم :
اركان
ماده۹) اركان:
الف) هيأت‌مؤسس؛
ب) شورايعالي؛
ج) رئيس‌شورايعالي؛
د) هيأت‌رئيسه؛
هيأت‌مؤسس
ماده۱۰) هيأت مؤسس عبارتند از: حضرات آيات فاضل‌لنكراني،علي‌مشكيني،احمد جنتي،ابوالقاسم‌خزعلي، محمد يزدي‌و احمد آذري‌قمي
شورايعالي
ماده۱۱) شورايعالي، عبارت‌است‌از اعضاي رسمي جامعه (اعم‌از كساني‌كه‌از اوّل‌عضو بوده‌و يا بعداً به عضويت درآمده‌يا در مي‌آيند) كه عالي‌ترين مقام تصميم گيرنده خواهد بود.
ماده۱۲) اعضاي شورايعالي جامعه مدرسين داراي شرايط زير مي‌باشند:
الف) صلاحيت‌علمي‌تدريس‌خارج‌يا سطوح عالي حوزه؛
ب) التزام‌عملي‌به‌نظام‌جمهوري‌اسلامي‌و ولايت‌فقيه؛
ج) تقوي‌و رعايت‌شؤون‌روحانيت؛
د) آمادگي‌براي‌حضور فعال‌و شركت‌در جلسات‌رسمي‌جامعه‌مدرسين‌و تعهد به‌انجام‌وظايف‌محوله؛
*تبصره: تشخيص‌داشتن‌شرايط‌فوق‌با شورايعالي است.
ماده۱۳) جلسات شورايعالي با حضور حداقل ۱۷ نفر از اعضاء رسميت‌مي‌يابد و مصوبات‌آنان‌نبايد كمتر از چهارده‌رأي‌داشته‌باشد.
*تبصره: در امور مهم، مصوبات‌با رأي‌حداقل‌دو سوم كل اعضاي جامعه‌مدرسين‌معتبر خواهد بود. تشخيص«امور مهم» با شورايعالي‌است.
ماده۱۴) شورايعالي هر هفته يك جلسه رسمي خواهد داشت و جلسات فوق العاده با نظر هيأت رئيسه و يا
پيشنهاد ده نفر از اعضاء شورايعالي‌تشكيل‌مي‌شود.
ماده۱۵) وظايف و اختيارات شورايعالي‌عبارت است‌از:
الف) انتخاب‌هيأت‌رئيسه‌و امين‌مالي؛
ب) بررسي‌صلاحيت‌و تصويب‌عضويت‌افراد جديد شورايعالي؛
ج) انتخاب‌يكي‌از اعضاء هيأت رئيسه به عنوان سخنگو؛
د) تصويب‌قائم‌مقام‌پس‌از پيشنهاد رئيس؛
ه) تصويب‌معاونان‌جامعه‌از بين افرادي كه رئيس پيشنهاد مي‌كند؛
و) تصميم‌گيري‌در مورد موضوعاتي‌كه‌در دستور جلسه قرار مي‌گيرد؛
ز) معرفي اعضاي شورايعالي حوزه علميه قم به محضر رهبر انقلاب اسلامي و مراجع عظام تقليد «دامت‌بركاتهم» جهت‌تأييد؛
ح) بررسي و تصويب شرح وظايف و اختيارات معاونان و شوراي اجرائي؛
ط) تصويب‌ايجاد دفتر در ساير بلاد؛
رئیس شورایعالی
ماده۱۶) شورايعالي در اولين‌جلسه‌رسمي‌خود از ميان اعضاء، هيأت‌رئيسه‌خود را انتخاب‌مي‌كند: يك‌نفر به‌عنوان‌رئيس، دو نفر (به‌ترتيب‌اكثريت‌آراء) به‌عنوان‌نايب‌رئيس‌اول‌و دوم، دو نفر به‌عنوان‌منشي‌اول‌و دوم‌و يك‌نفر به‌عنوان‌امين‌مالي.
*تبصره: هيأت رئيسه براي مدت دو سال انتخاب مي‌شود و انتخاب مجدد آنان‌بلا اشكال‌است.
*تبصره: رأي‌گيري‌در مورد انتخاب‌افراد با ورقه انجام مي‌شود.
ماده۱۷) وظايف‌واختيارات‌رئيس‌شورایعالي‌عبارت است از:
الف) معرفي‌معاونان‌و قائم‌مقام‌از ميان‌اعضاء جامعه مدرسين به شورايعالي‌جهت‌تصويب؛
ب) نصب‌معاونان‌و قائم‌مقام‌پس‌از تصويب شورايعالي؛
ج) نصب‌و عزل‌مسؤول‌دفتر جامعه‌مدرسين؛
د) عزل‌معاونان‌و قائم‌مقام؛
ه) اداره‌جلسات‌شورایعالي‌و شوراي‌اجرايي؛
*تبصره: در صورت‌غيبت‌رئيس‌با اجازه‌او جلسات شورايعالي بوسيله يكي‌از نواب‌و جلسات شوراي اجرايي توسط قائم مقام او اداره مي‌شود.
*تبصره: حدود و اختيارات قائم مقام به وسيله رئيس كتباً تعيين مي‌شود.
و) تأييد و امضاء كليّه‌مكاتبات‌رسمي‌شورايعالي؛
ز) ابلاغ‌مصوبات‌به‌مسؤولان‌ذيربط؛
ح) امضاء اطلاعيه‌ها و بيانيه‌ها؛
ط) اعلام مواضع رسمي جامعه مدرسين كه به تصويب شورايعالي رسيده باشد؛
ي) ارائه‌گزارش‌عملكرد سالانه‌معاونتها به‌شورايعالي؛
ك) افتتاح‌حساب‌بانكي‌و امضاء چك‌ها و ساير اسناد مالي؛
ل) امضاء اسناد رسمي‌به‌انضمام‌امضاء امين‌مالي؛
م) دفاع‌از حقوق‌جامعه‌در محاكم‌قضايي؛
ن) پي‌گيري‌و نظارت‌بر حسن‌اجراي‌مصوبات؛
هيأت رئيسه
ماده۱۸) هيأت رئيسه عبارتند از: رئيس، قائم‌مقام، نایب رئيس، منشيان و امين مالي.
*تبصره: رؤساي‌كميسيونهاي‌جامعه‌مدرسين‌مي‌توانند با حق رأي در جلسات‌هيأت‌رئيسه‌شركت‌نمايند.
ماده۱۹) وظايف‌واختيارات هيأت رئيسه عبارت‌است از:
الف) تصويب‌بودجه‌سالانه‌جامعه‌مدرسين؛
ب) تنظيم‌دستور جلسات‌و ابلاغ‌آن‌به‌اعضاء؛
ج) تنظيم اموري كه لازم است به اطلاع شورايعالي برسد؛
*تبصره: آيين‌نامه اداره جلسات هيأت‌رئيسه بايد به تصويب شورايعالي برسد.
فصل‌چهارم :
تشكيلات
ماده۲۰) تشكيلات‌جامعه‌مدرسين‌به‌ترتيب‌زير است:
الف) شوراي‌اجرايي؛
ب) معاونتها؛
ج) دفتر جامعه؛
شوراي‌اجرايي
ماده۲۱) شوراي اجرايي عبارت است از:
رئيس‌شورايعالي و يا قائم مقام وي، معاونان، رئيس‌دفتر جامعه‌و امين‌مالي.
ماده۲۲) جلسات شوراي اجرائي به شرط حضور رئيس يا قائم مقام او با اكثريت‌اعضاء رسميت‌مي‌يابد و اداره‌جلسه‌بوسيله‌رئيس‌يا قائم‌مقام‌او خواهد بود.
ماده۲۳) مصوبات شوراي‌اجرايي با اكثريت‌آراء اعضاء معتبر خواهد بود.
ماده۲۴) وظايف‌و اختيارات شوراي اجرايي عبارت است از:
الف) تصويب‌آئين‌نامه‌داخلي‌شورا؛
ب) تصويب‌آئين‌نامه‌هاي‌اجرايي‌معاونتها؛
ج) استماع‌گزارش‌عملكرد يامشكلات‌معاونتهاودفتر، و ايجاد هماهنگي‌ميان‌آنان؛
د) نظارت‌بر حسن‌جريان‌امور اجرايي، شناخت نقاط قوت و ضعف‌آنها، مشاوره‌و تصميم‌گيري براي حل مشكلات آنها؛
ه) همكاري‌و تبادل‌نظر براي حسن اجراي مصوبات شورايعالي؛
و) بررسي‌گزارش‌عملكرد سالانه‌هر يك‌از معاونتها براي ارائه به شورايعالي؛
ز) بررسي بودجه سالانه معاونتها و پيشنهاد آن به هيأت رئيسه براي تصويب؛
معاونتها
ماده۲۵) جامعه مدرسين‌در حال‌حاضر داراي چهار معاونت است كه هر يك از معاونان با پيشنهاد رئيس و
تصويب شورايعالي به مدت ۳ سال انتخاب مي‌شوند.
ماده۲۶) شرح وظايف و اختيارات هر يك از معاونين پس از تصويب شورايعالي توسط رئيس كتباً به آنان ابلاغ مي‌گردد.
*تبصره: ايجاد معاونت جديد به پيشنهاد رئيس و تصويب شورايعالي خواهد بود.
دفتر جامعه
ماده۲۷) دفتر جامعه مدرسين‌مسؤوليت انجام امور اجرايي مربوط به تشكيل جلسات و كميسيونها و دبيرخانة جامعه، اطلاع‌رساني به اعضاء جامعه و ارتباط جامعه با نهادها و افراد مختلف(در غير مواردي‌كه در حيطه مسؤوليت معاونتها است) را به عهده دارد.
فصل پنجم :
ساير مقررات
ماده۲۸) فعاليتهاي جامعه مدرسين افتخاري است. ولي افرادي كه در معاونتها انجام وظيفه مي‌كنند يا مسؤوليت خاصي بر عهده آنان نهاده شده مي‌توانند از حقوق و مزايا استفاده كنند.
ماده۲۹) در صورتيكه‌به‌تشخيص‌هيأت‌رئيسه‌يكي‌از اعضاي جامعه فاقد شرائط عضويت شناخته شود موضوع در جلسه رسمي شورايعالي مطرح و مانند ساير امور مهم تصميم نهايي به عهده آن شورا خواهد بود.
ماده۳۰) اموالي‌كه به هر طريق در تملك جامعه يا مؤسسات وابسته به آن درآمده ملك شخصي اعضاء يا مسؤولان مؤسسات نخواهد بود.
ماده۳۱) انحلال جامعه مدرسين ( در صورتيكه با تشخيص اكثريت شورايعالي امكان فعاليت نداشته باشد) بايد به تصويب سه چهارم كل اعضاء برسد. و در اين صورت پس از تسويه حسابها و اداء ديون جامعه، باقي‌مانده اموال آن‌در اختيار ولي‌امر مسلمين و رهبر نظام اسلامي (ولي‌فقيه) قرار داده‌مي‌شود.
ماده۳۲) هرگونه تغيير يا اصلاح در اين اساسنامه با موافقت اكثريت مطلق اعضاء حاضر در جلسه رسمي شورايعالي و موافقت كتبي ساير اعضاء تا سه چهارم مجموع اعضاء امكان پذير است.
ماده۳۳) آيين‌نامه اين اساسنامه بايد توسط هيأت رئيسه تنظيم و به تصويب نهايي شورايعالي برسد.
ماده۳۴) اين اساسنامه در ۵ فصل و ۳۴ ماده و ۹ تبصره در جلسه مورخه ۱۳۸۲/۱۰/۱۶ هجري شمسي برای مدت شش ماه تصویب شد و پس از آن در تاریخ ۱۳۸۳/۹/۲۴ به تصویب نهایی رسید.
