تولد و دوران کودکی:
استاد، محسن محمّدى عراقى (اراکى) در سال ۱۳۳۴ش در خانوادهی علم و فضیلت در نجف اشرف چشم به جهان گشود.
والد گرامیش، مرحوم حضرت آیت اللّه العظمى حاج شیخ حبیب اللّه اراکى(رضوان الله تعالى علیه) از فقهای وارسته و اساتید بنام حوزه علمیّه نجف بود و افزون بر مقام شامخ علمى اى که ایشان را در صف علماى طراز اوّل حوزه علمیّه نجف قرار مى داد، در میدان عمل نیز از پیشتازان بود. ورع، تقوا، عبادت، زهد و سایر ملکات و سجایاى اخلاقى ایشان کم نظیر بود. او در عالم سیر و سلوک و معنى، مقامى عالى داشت و علاوه بر دارا بودن صفا، طهارت و کمالات اخلاقى، از حالات بسیار خوب معنوى نیز برخوردار بود و مکاشفات و مشاهدات ربّانى نصیبش مى شد.
والده مرحومه استاد، فرزند عالم پرهیزکار مرحوم آیت اللّه العظمى شیخ صفرعلى اراکى(رضوان الله تعالى علیه) است.
مرحوم آیت اللّه العظمى شیخ صفرعلى اراکى(رضوان الله تعالى علیه) از اعاظم فقها و زهّاد حوزه علمیه نجف اشرف بود. او تألیفات فراوانى در زمینهی مسائل فقهى و اصولى دارد و قریب یک دورهی فقه استدلالى و نیز یک دورهی کامل اصول فقه از جمله آثار علمى باقی مانده از ایشان است.
فعالیت ها در نجف اشرف
فعّالیت های تحصیلی:
استاد معظم، قرآن کریم را نزد مرحوم والد و والده فرا گرفت و نیز همشیرهی ارشدش علاوه بر قرآن، گلستان سعدى و کتاب هاى درسى سال هاى اوّل، دوّم و سوّم ابتدایى را به معظّم له آموخت.
با توجّه به وضعیّت نامناسب مدارس آن روز و نیز به منظور فراگرفتن کامل زبان عربى، والد استاد، وی را براى تحصیلات ابتدایى به مدرسه “منتدى النّشر” که زیر نظر مرحوم آیت اللّه محمّد رضا مظفّر(رضوان الله تعالى علیه) اداره مى شد، فرستاد. از ابتدا به کلاس سوّم رفت و تا کلاس اوّل متوسّطه را در همان مدرسه به تحصیل ادامه داد.
پس از آن، با راهنمایى مرحوم پدرش به تحصیلات حوزوى روى آورد. از این رو، از سال ۱۳۴۷ش تحصیلات حوزوى را شروع کرد.
دروس مقدّمات و سطوح را و برخى از دروس (نظیر شرح صمدیه، حاشیهی ملاعبدالله، مقدارى از معالم و مقدارى از شرح لمعه، کفایه و رسائل) را نزد مرحوم پدرش خواند و بقیّه را نزد اساتید و علمای بارز حوزهی علمیّه نجف از جمله: مرحوم آیت الله سید عزالدّین بحرالعلوم رحمه الله علیه (مقدارى از لمعه)، آیت اللّه العظمى سیّد کاظم حائرى رحمه الله علیه (اصول فقه و بخش اعظم رسائل)، شهید آیت الله شیخ محمّدتقی جواهری رحمه الله علیه (بخشى از مکاسب)، مرحوم آیت اللّه شیخ عبدالمجید روشنى رحمه الله علیه (مقدارى از مکاسب)، آیت اللّه سیّد محمود هاشمى شاهرودى حفظه الله (بخشى از مکاسب)، مرحوم آیت الله حاج سیّد عبّاس خاتم یزدی رحمه الله علیه (مقدارى از کفایه)، مرحوم آیت الله سیّد حسن مرتضوى رحمه الله علیه (بخشى از کفایه)، مرحوم آیت اللّه حاج آقا مصطفى خمینى رحمه الله علیه (تفسیر و علوم قرآن)، مرحوم آیت اللّه معرفت رحمه الله علیه (تفسیر و علوم قرآن)، مرحوم آیت اللّه شهید سیّد محمّدباقر حکیم رضوان الله تعالی علیه (تفسیر و علوم قرآن)، و مرحوم آیت الله شیخ عباس قوچانی رضوان الله تعالی علیه (حکمت شرح منظومه و جلد اوّل و دوّم اسفار) گذراند.
پس از اتمام سطح در سال ۱۳۵۳ش، مراحل عالی دروس حوزوی (درس خارج فقه و اصول) را از محضر اساتید بزرگی چون مرحوم آیت اللّه العظمى خویى رحمه الله علیه (قسمتى از مباحث زکات) و مرحوم شهید آیت اللّه العظمى سید محمد باقر صدر رضوان الله علیه (بخشی از مباحث علم اصول و مباحث طهارت) و همچنین در جلسات اخلاقی مرحوم حضرت امام خمینی رضوان الله تعالى علیه (در ایام تبعیدشان به نجف) بهره مند شد.
فعّالیت های سیاسی:
حضرت استاد، فعّالیّت هاى سیاسى خود را در نجف اشرف آغاز کرد.
وی در اثر علاقه شدید به حضرت امام در بیت معظّم له رفت و آمد داشت و در نشر آثار و اعلامیّه ها و کتاب “حکومت اسلامى” امام، در عراق فعّالیّت مى کرد. از سوى دیگر، در جلسات درس مرحوم آیت اللّه العظمى سید محمد باقر صدر(رحمه الله علیه) نیز حضور فعّال داشت.
در نتیجه این فعّالیّت ها و ارتباطى که با جوانان دانشگاهى در عراق داشت، تحت تعقیب دستگاه امنیّتى رژیم بعث قرار گرفت و حدود یک سال، زندگى مخفیانه داشت.
فعالیت ها در ایران
هجرت به قم و آغاز مبارزه سیاسی:
استاد معظم، در سال ۱۳۵۴ش از عراق رخت بسته و به قم مهاجرت کرد و از همان آغاز به سازمان امنیت احضار شد و مورد بازجویى قرار گرفت. این مسئله چندین بار تکرار شد که به لطف خداى متعال توانست رهایى یابد.
در سال ۱۳۵۷ش به دلیل یک سخنرانى انقلابى در خوانسار تحت تعقیب قرار گرفت. و با اوجگیری انقلاب در سال ۱۳۵۷ش فعّالیت های سیاسی خود را بر علیه رژیم ستم شاهی تشدید نموده و در شهرستان های مختلفی چون: اراک، خوانسار و دزفول به سخنرانی و فعّالیت های انقلابی پرداخت.
فعّالیت های علمی در قم:
در ایام اول اقامت در قم مورد عنایت حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) که در آن دوران در نجف به سر می برد قرار گرفته بود تا آنجا که در خصوص ایشان، حضرت امام دو نامهی مستقل از نجف به ایران نوشته اند (یکی خطاب به فرزندشان مرحوم حاج احمد آقا رضوان الله علیه در مرقومه ی شریف ایشان به صبیّه ی خود خانم مصطفوی، و دیگری به برادرشان آیت الله پسندیده رضوان الله علیه) که به وضع ایشان رسیدگی شود و مورد اهتمام قرار گیرد. این دو نامه جزو اسناد منتشر شده در صحیفه ی نور جلد دوم صفحه ۵۰۳ و جلد سوم صفحه ۱۳۳ از نامه های حضرت امام رحمه الله علیه است.
آیت الله اراکی(دامت برکاته) از آغاز ورود به قم به همکاری با شهید قدّوسی و شهید بهشتی(رضوان الله علیهما) در مدرسه حقّانی دعوت شد و به تدریس علوم حوزوی در مدرسه حقّانی و نیز فعّالیت های سیاسی بر علیه رژیم ستم شاهی پرداخت.
ایشان به استثناى سال هاى ۶۰ تا ۶۱ و نیز ۶۵ تا ۶۷ (حدود ۴ سال) که در خوزستان به مسئولیت هاى متعدّدى اشتغال داشت، در بقیّهی اوقات (تا سال ۷۳) به طور مستمر در درس هاى خارج آیات عظام: وحید خراسانى (نزدیک به یک دورهی کامل)، مرحوم میرزا کاظم تبریزی (خارج فقه: بخشى از مباحث صلاه و بحث اراضى موات و مکاسب محرّمه، به مدت ۴ سال) و سیّد کاظم حائرى (خارج اصول و خارج فقه: مباحث طهارت، اجاره، حکومت اسلامى، اراضى موات، ولایت امر، خمس، اجتهاد و تقلید، و قضاء) شرکت جست و تحصیلات فقهی و اصولی خود را تکمیل کرد. معظم له اغلب آن درس ها را تقریر کرده است.
همچنین دروس حکمت الهی و فلسفه غرب را از جلسات درس مرحوم استاد آیت اللّه شهید مطهّرى رضوان الله تعالی علیه (اسفار)، مرحوم شهید آیت اللّه بهشتى رحمه الله (فلسفهی هگل، در ایّام تعطیل بین سال هاى ۱۳۵۵ – ۱۳۵۷ش)، آیت اللّه جوادى آملى حفظه الله و آیت اللّه مصباح یزدى دام ظلّه (نهایه الحکمه) بهره جست.
وی از سال های آغاز تحصیل، به تدریس علوم حوزوی به تناسب هر دوره و مرحله پرداخت و از سال ۱۳۵۳ش به تدریس سطوح عالی در حوزهی نجف و سپس در حوزهی قم پرداخت.
ورود به عرصه ی استان خوزستان:
پس از پیروزی انقلاب جهت فعّالیت های فرهنگی از سوی دفتر حضرت امام رحمه الله علیه به اهواز و سپس خرّمشهر و آبادان اعزام شد و از آن تاریخ فعّالیت های فرهنگی گسترده ای در خوزستان و به ویژه خرّمشهر آغاز نمود.
در سال ۱۳۵۸ش در خرّمشهر نخستین حوزهی علمیه را به نام «مرکز الدراسات الإسلامیه» تأسیس نمود و نیز مرکز فرهنگی «التوعیه الإسلامیه» جهت ترویج فرهنگ اسلامی در شهر و روستاهای اطراف پایه گذاری کرد و فعّالیت فرهنگی گسترده ای را در آن منطقه به راه انداخت.
در آغاز سال ۱۳۵۹ش از سوی مرحوم شهید بهشتی و قدّوسی رضوان الله علیهما به عنوان حاکم شرع آبادان و خرّمشهر منصوب شد و در کنار فعّالیت های فرهنگی به فعّالیت قضایی در این دو شهر پرداخت.
حضور در جبه های دفاع مقدس:
پس با آغاز جنگ تحمیلی در شهریورماه سال ۱۳۵۹ش در کنار رزمندگان در خطوط مقدّم جبهه های خرّمشهر به دفاع از اسلام و میهن اسلامی و پشتیبانی و تقویت رزمندگان اسلام پرداخت و پس از سقوط خرّمشهر با تداوم حضور در جبهه های نبرد در آبادان دفاع از مرزهای اسلامی و تقویت و حمایت فکری و عملی از رزمندگان را ادامه داد. او شخصاً در عملیات های رزمی گوناگونی در کنار رزمندگان اسلام حضور یافته و نقش مؤثّری در تقویت روحیه رزمندگان اسلام در جبهه های نبرد آبادان و خرمشهر ایفا نمود. او با حضور مستقیم در عملیات بیت المقدس در کنار رزمندگان در فتح خرّمشهر مشارکت نموده و در این عملیات مجروح شد.
در سال ۱۳۶۲ش شاخه نظامى مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق را تأسیس نمود که بعدها به «سپاه نهم بدر» معروف شد. وی از سال ۱۳۶۶-۱۳۷۵ش مسئولیت نمایندگى ولىّ فقیه در نیروهاى سپاه بدر را نیز بر عهده داشت.
فعّالیت های قضایی و علمی در خوزستان:
آیت الله اراکی حفظه الله تعالی در سال ۱۳۶۰ش به عنوان ریاست دادگاه های انقلاب اسلامی خوزستان منصوب شد و مهم ترین نقش را در پاکسازی خوزستان و به ویژه مناطق جنگی از عناصر گروهکها و برقراری امنیت کامل در شهرهای خوزستان ایفا نمود.
با حضور در شهر اهواز در سال ۱۳۶۰ش در کنار فعّالیت قضایی به تدریس در حوزهی علمیهی اهواز پرداخته و نقش مؤثری در فعّالیت های فرهنگی سطح شهر و تقویت و حمایت مراکز و نیروهای فعال فرهنگی ایفا نمود.
در سال ۱۳۶۰ش علاوه بر مسئولیت های قضایی پیشین، ریاست کل دادگستری استان خوزستان را به عهده گرفت و تحوّلی بنیادین در ساختار دادگستری به وجود آورد که حضور گستردهی فقیهان وارسته و قضات متعهّد در ترکیب دادگستری خوزستان از جلوه های این تحول بود.
در سال ۱۳۶۲ش جهت ادامهی فعّالیت های علمی به حوزهی علمیهی قم بازگشت و به ادامهی درس و تدریس در این حوزه پرداخت.
امامت جمعهی شهرستان دزفول:
پس از رحلت مرحوم آیت الله قاضی رحمه الله علیه (نخستین امام جمعهی شهرستان دزفول پس از انقلاب) در آغاز سال ۱۳۶۵ش بنا به درخواست مردم دزفول از سوی حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) به عنوان نمایندهی ایشان و امام جمعهی دزفول منصوب گشت.
با حضور در شهر جنگ زدهی دزفول، فعّالیت های گسترده ای در خدمات رسانی به مردم انجام داد که تسریع در بازسازی شهر، تکمیل و تجهیز بیمارستان بزرگ دزفول، حلّ مشکل زمین مسکونی مردم، تأسیس مجتمع بزرگ فرهنگی دزفول، توسعه حوزهی علمیه، تأسیس دانشکدهی اصول دین (واحد دزفول)، تأسیس بنیادهای خیریهی متعدّد (از جمله: بنیاد خیریهی امام خمینی رحمه الله)، راه اندازی و دبیرکلی کنگرهی بزرگ شیخ انصاری (رضوان الله)، راه اندازی جنبش مدرسه سازی، کمک در راه اندازی دانشگاه های آزاد و پیام نور، مجوّز راه اندازی دانشکده علوم پزشکی دزفول، کمک به توسعه راه اندازی شاخه شمالی دانشکدهی شهید چمران دزفول، بازسازی مساجد، راه اندازی هستهی مرکزی حزب الله دزفول، و ده ها توسعهی فرهنگی و خدماتی دیگر و نیز فعّالیت های گوناگون دیگر در جهت خدمت به مردم، بخشی از فعّالیت های ایشان در دورهی تصدّی امامت جمعهی دزفول بود که در نتیجهی این فعّالیت های استثنایی فرهنگی و خدماتی در سطح شهر، از سوی شورای مرکزی ائمّهی جمعه به عنوان «امام جمعهی نمونه کشور» برگزیده شد.
تأسیس مجمع اندیشه ی اسلامی:
آیت الله اراکی دام ظلّه در سال ۱۳۶۶ش با همکاری جمعی از اندیشمندان حوزوی «مجمع اندیشهی اسلامی» را در قم تأسیس نمود که خدمات علمی فراوان آن بر اهل فضل و علم پوشیده نیست. از جمله این فعّالیت ها انتشار دورهی کامل آثار شیخ انصاری (رحمه الله) و احیای برخی کتاب های نفیس علمای شیعه و تأسیس و انتشار مجلهی علمی «الفکر الإسلامی» و ده ها عنوان کتاب دیگر که برخی از آنها کتاب سال معرفی شده است.
ورود به مجلس خبرگان رهبری:
معظّم له، در سال ۱۳۶۹ش از سوى مردم شریف خوزستان به دورهی دوّم مجلس خبرگان رهبرى راه یافت و مجدّداً در سال ۱۳۷۷ش به نمایندگی از این استان در مجلس خبرگان برگزیده شد و به عضویت کمسیون تحقیق، در این مجلس، درآمد.
فعالیت ها در اروپا
ورود به عرصه ی فعّالیت در اروپا:
در سال ۱۳۷۳ش به دستور مقام معظّم رهبری دام ظلّه جهت تأسیس مرکز بزرگ اسلامی انگلیس و راه اندازی نمایندگی مقام معظّم رهبری در انگلیس، حضرت آیت الله اراکی دامت برکاته به این کشور اعزام گردید. در مدت تصدّی این مسئولیت ضمن ایجاد تحرک بی سابقه ای در فعّالیت های اسلامی انگلیس و اروپا، به تأسیس ده ها مؤسسه فرهنگی و دینی در انگلستان و شهرهای مختلف اروپا پرداخت و تحوّلی گسترده در زمینه های فعّالیت های فرهنگی – اسلامی در اروپا و به ویژه انگلیس به وجود آمد.
فعّالیت های بنیادین فرهنگی در انگلیس:
تأسیس مرکز بزرگ اسلامی انگلیس در لندن، مرکز بزرگ اسلامی Sakina Trust، مسجد امام حسین لندن، مسجد اسلامی کرولی لندن، مرکز اسلامی منچستر، مرکز اسلامی بیرمنگهام، مرکز اسلامی نیوکاسل، مرکز اسلامی کاردیف، مرکز اسلامی اهل البیت گلاسکو، مجتمع آموزشی و فرهنگی ایرانیان در لندن، مؤسسهی بهار (ویژهی تازه مسلمانان)، بنیاد جوانان فجر، مؤسسهی بانوان مسلمان، بخشی از فعّالیت های بنیادین ایشان در مدّت مأموریت در انگلستان بود.
پایه گذاری های علمی در انگلیس:
معظم له در عرصهی تأسیس مراکز علمی – پژوهشی ایرانی و اسلامی در انگلیس نیز فعّالیت های بسیاری انجام داده است از جمله: تأسیس حوزهی علمیه امام حسین (علیه السلام) در لندن (از مراحل ابتدایی تا مرحلهی خارج)، کالج (دانشکدهی) علوم اسلامی لندن Islamic College for Advanced Studies، دانشکدهی Oxford Academy در شهر علمی آکسفورد (که هم اکنون در اختیار دانشگاه آزاد است و با نام Azad University مشغول به فعالیت است)، کرسی شیعه شناسی در دانشگاه بزرگ کمبریج، کرسی شیعه شناسی در دانشگاه بریستول، دفتر همکاری های علمی اسلامی در دانشگاه SOAS لندن، انجمن علمای مسلمان اروپا، و تعداد دیگر از مؤسسات فرهنگی، علمی و دینی.
فعّالیت های گوناگون فرهنگی خارج از کشور:
فعّالیت های فرهنگی گسترده ای نظیر کنگره های مهم و بین المللی علمی و دینی: گفتگوی تمدن ها، تحلیل و بررسی تروریسم، فرهنگ و تمدّن اسلامی ایران، کنگرهی نورآوری ها در اندیشهی امام خمینی رحمه الله علیه، کنگرهی مصلح جهانی در ادیان آسمانی، کنگرهی بررسی اندیشه و افکار مولانا جلال الدین رومی، و ده ها کنگره و همایش علمی که با همکاری مؤسسات علمی برجستهی اروپا و آمریکا و مشارکت اندیشمندان ایرانی، اروپایی و آمریکایی وسایر کشورهای جهان انجام گرفت، و نیز راه اندازی ده ها مجله و نشریه به زبان های مختلف انگلیسی، فارسی، عربی و اردو، بخشی از فعّالیت های فرهنگی گستردهی ایشان در مدّت مأموریت نمایندگی مقام معظّم رهبری حفظه الله در انگلیس بود.
بازگشت به قم:
سرانجام در سال ۱۳۸۴ش پس از ۱۰سال فعّالیت، با کسب اجازه از مقام معظّم رهبری به وطن بازگشت و فعّالیت های گذشته علمی و فرهنگی خود را در داخل کشور ادامه داد.
پس از بازگشت از انگلیس، با حکم مقام معظّم رهبری دام ظلّه به عضویت شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، و نیز شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(علیهم السلام) منصوب شد. و با انتخاب شورای عالی مجمع مزبور، به عنوان نایب رییس و دبیر شورای عالی و همچنین سرپرست مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام) منصوب گردید.
مسئولیّت های پیشین و حال:
با پیروزى انقلاب شکوهمند اسلامى، مسئولیت روحانیت سنگین تر شد. بر همین اساس، معظم له آمادگى یافت تا هر وظیفه اى که به ایشان محوّل شود، بپذیرد:
ریاست دادگاه هاى انقلاب اسلامى آبادان و خرّمشهر به دستور آیت الله شهید قدوسى در سال ۱۳۵۹هجری شمسی اوّلین مسئولیت ایشان بود.
در سال ۱۳۶۰هجری شمسی نیز ریاست دادگاه هاى انقلاب اسلامى خوزستان، و در سال ۱۳۶۱هجری شمسی با حفظ سمت، ریاست دادگسترى خوزستان را به عهده گرفت.
در سال ۱۳۶۲هجری شمسی به علّت شدّت اشتیاق به ادامهی تحصیل و نیز سپرى شدن شرایط بحرانى اوایل جنگ به حوزه علمیّه باز گشت و از مسئولیت هاى یاد شده، استعفا کرد.
در سال ۱۳۶۲هجری شمسی شاخهی نظامى مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق را تأسیس نمود که بعدها به “سپاه نهم بدر” معروف شد. و از سال ۱۳۶۶ – ۱۳۷۵هجری شمسی مسئولیت نمایندگى ولىّ فقیه در نیروهاى سپاه بدر را نیز بر عهده داشت.
در سال ۱۳۶۵هجری شمسی بنا به درخواست مردم دزفول، به امامت جمعهی دزفول و نمایندگى حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) در آن شهرستان منصوب شد و تا آخر جنگ به طور مستمر، در آنجا حضور داشت.
پس از استعفا از دادگسترى، مسئولیت هایى نظیر: حاکم شرع هیئت هاى واگذارى زمین خوزستان (۱۳۶۲ – ۱۳۷۳هجری شمسی) و نیز نمایندگى ولىّ فقیه در دانشگاه شهید چمران اهواز (۱۳۶۹ – ۱۳۷۴هجری شمسی) را بر عهده داشت.
معظّم له، در مدّت جنگ و به ویژه در هنگام تصدّى امامت جمعهی دزفول، در جبهه هاى حق علیه باطل در کنار رزمندگان حضور داشت و موجب تشویق و دلگرمى آنان بود.
در سال ۱۳۶۹هجری شمسی از سوى مردم شریف خوزستان به مجلس خبرگان رهبرى راه یافت.
در سال ۱۳۷۳هجری شمسی به عنوان نمایندهی مقام معظّم رهبرى در اروپا به انگلیس اعزام شد.
معظّم له، پس از نزدیک به ۱۰ سال جهاد و فعالیت در کلیهی عرصه هاى علمى فرهنگى و اجتماعى در اروپا، در خرداد ماه سال ۱۳۸۳هجری شمسی بار دیگر به حوزهی علمیهی قم بازگشت کرد تا در این نهاد علمى مقدّس خدمت نماید.
معظّم له پس از بازگشت از انگلیس علاوه بر تدریس دروس خارج فقه و اصول و تألیف کتب و مقالات متعدد به تأسیس مرکز جامع علوم اسلامی و مدرسه عالی امیر المؤمنین علیه السلام (جهت تعلیم طلاب خارجی) همت گماشت و مسؤلیت های مختلفی از جمله عضو مطالعات راهبردی و عضو هیئت امنای دانشکده اصول دین و عضو هیئت امنای جامعه المصطفی العالمیه و عضو هیئت علمی بعثه مقام معظم رهبری را عهده دارند.
حضرت آیت الله اراکی (دامت برکاته) با حکم حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله) در تیر ماه ۱۳۹۱ هجری شمسی به سمت دبیر کلی مجمع تقریب مذاهب اسلامی در آمدند.
تدریس:
معظم له، از همان آغاز تحصیل، پس از اتمام هر دورهی تحصیلى و انتقال به مرحلهی بعد، مرحلهی قبلى را تدریس مى کرد. هنگامى که در نجف بود، مقدمات را تا سطح لمعه تدریس کرد و پس از انتقال به قم، شرح لمعه، رسائل، مکاسب، نهایه الحکمه، شرح منظومه، اسفار، اشارات، شرح تجرید و کفایه الأصول را تدریس نمود.
در اهواز نیز به تدریس مکاسب، رسائل و شرح لمعه اشتغال داشت.
همچنین از آغاز ورود به قم در مدرسهی حقّانى، دروسى نظیر انشاى عربى، فلسفه و اصول عقاید را تدریس کرد و پس از شهادت مرحوم آیت الله قدوسى (رضوان الله) در مدرسهی شهیدین، به تدریس رسائل و شرح لمعه نیز مشغول شد.
همچنین، از آغاز اعزام به انگلستان جهت نمایندگى از مقام معظم رهبرى (حفظه الله) و پس از تأسیس حوزهی علمیّه در پایتخت این کشور (لندن)، به تدریس خارج فقه (مباحث حکومت اسلامى و قضاء) و اصول پرداخت، علاوه بر آن دروسى نظیر فلسفه، رسائل، مکاسب، حلقات اصول، تفسیر قرآن به زبان هاى فارسى، عربى و انگلیسى نیز مشغول شد.
در حال حاظر حضرت آیت الله اراکی (حفظه الله) مشغول تدریس درس خارج اصول فقه و خارج فقه نظام سیاسی و خارج فقه نظام اقتصادی و خارج فقه نظام فرهنگی و تفسیر در حوزهی علمیهی قم می باشد.
تألیف و تحقیق:
استاد معظم در سال ۲۰۱۲ میلادی موفق به اخذ مدرک دکترای فلسفه ی غرب از دانشگاه پورتموث لندن شدند که تز دکترای ایشان کتابی به نام آزادی و علیّت است.
معظّم له، با وجود مشغله هاى کارى به خدمت در عرصهی تألیف توجّه خاصّى داشته و دارند و تاکنون آثار زیادى به زبان هاى فارسى، عربى و انگلیسى را به رشتهی تحریر درآورده اند، از جمله:
آثار فارسى:
۱. نقد ایدئولوژى سازمان مجاهدین خلق.
۲. مبانى جهان بینى اسلامى.
۳. نگاهى به رسالت وامامت.
۴. درآمدى بر عرفان اسلامى.
۵. کاوشهائى در مبانى نظرى حکومت دینى.
۶. دوره ها و پیشگامان بیدارى اسلامى.
۷. آزادى و علیّت(آماده چاپ).
۸. امامت در قرآن (آماده چاپ).
۹. اصول عرفان ناب سجادی (آماده چاپ).
۱۰. اقتصاد اسلامی جلد اول (آماده چاپ).
۱۱. فقه نظام سیاسی جلد اول (آماده چاپ).
۱۲. فقه نظام فرهنگی (در دست تألیف).
۱۳. اصول فقه نوین جلد اول.
۱۴. اصول فقه نوین جلد دوم (آماده چاپ).
آثار عربى:
۱. الولایه الإلهیّه وولایه الفقیه.
۲. مدخل إلى منهج المعرفه الإسلامیّه.
۳. المعرفه الإسلامیه، منهجاً و تصوراً.
۴. نظریه النص على الإمامه فی القرآن الکریم.
۵. صلح الإمام الحسن وثوره الإمام الحسین علیهما السلام.
۶. حوار فی الإمامه.
۷. مدخل إلى العرفان الإسلامی.
۸. الأسس النظریه للدوله الإسلامیه.
۹. أساس الحکم فی الإسلام.
۱۰. معالم الفکر الأصولی الجدید.
۱۱. حجّیه سنه الصحابی، دراسه و نقد.
۱۲. الصحوه الإسلامیه المعاصره، أدوار وروّاد.
۱۳. نظریه الحکم فی الإسلام.
۱۴. ثبوت الهلال.
۱۵. سنن التطور الاجتماعی فی القرآن الکریم.
۱۶. سنن القیاده الاهیه فی التاریخ.
۱۷. کتاب الخمس مجلد الاول.
۱۸. کتاب الخمس مجلد الثانی.
۱۹. الموازین الشرعیّه لشعائر الحسینیه.
۲۰. کتاب القضاء (آمادهی چاپ).
۲۱. ملکیّه المعادن فی الفقه الاسلامی (آماده ی چاپ).
۲۲. مبدأ العلیه و الإراده (در دست تالیف).
آثار انگلیسى:
۱. Contemporary Islamic Awakening.
استاد معظّم مقالات فراوانى نیز نوشته اند که در مجلات مختلفى مانند: رساله القرآن، رساله الثّقلین، الفکر لاسلامى، التّوحید (عربى) و… منتشر شده است.
علاوه بر آنچه ذکر شد، مقدّمه اى بر شرح ارشاد مقدّس اردبیلى نیز توسط استاد نگاشته شده است که در سال ۱۳۹۷هجری قمری با تحقیق و تصحیح حضرات آیات: مجتبى عراقى، اشتهاردى و یزدى منتشر شده است.
معظّم له در زمینهی تصحیح نیز فعّالیّت داشته اند وکتاب “مقالات الأصول” مرحوم محقّق عراقى (رحمه الله علیه) را با همکارى حجت الاسلام و المسلمین سیّد مُنذر حکیم تحقیق کرده است که توسط مجمع اندیشهی اسلامی منتشر شده است.
کتاب “اللّوامع الالهیّه فی المباحث الکلامیّه” تألیف مقداد سیورى را نیز با همکارى حجت الاسلام و المسلمین سیّد عمار ابورغیف تصحیح کرده اند که توسط مجمع اندیشهی اسلامی منتشر شده است.
علاوه بر آنچه بیان شد، ایشان نوشته هایی در زمینهی فقه استدلالى در ابواب: صلاه، صلاه جمعه، صلاه مسافر، اجتهاد و تقلید و نیز اصول و فلسفه دارند که در دست تألیف می باشند.
