تولد و دوران کودکی
حضرت آیت الله علی نیری آیت الله علی نیّری همدانی در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی در منطقه دَرجزین قریه نِیْر در ۱۲ فرسخی همدان به دنیا آمد. پدرش که مردی با فضیلت بود، به کشاورزی اشتغال داشت. او از بزرگان به شمار می‌آمد و در زهد و ورع زبانزد خاص و عام بود و نقش بسزایی در تربیت فرزند خود و تشویق او به تحصیل علوم دینی ایفا کرد.
دوران تحصیل
استاد نیّری تحصیلات خود را از مکتب خانه آغاز کرد و در آن مرحله ضمن فراگیری قرآن مجید، از کتبی چون کلیله و دمنه و گلستان سعدی بهره برد و زبان و ادبیات خویش را انسجام بخشید. سپس برای فراگیری دروس حوزوی به همدان رفت و در مدتی کم دروس مقدمات و بخشی از دروس دوره سطح را به پایان برد.
پس از آن برای بهره مندی از محضر استادان فرهیخته، به شهر قم مهاجرت کرد و در مدرسه علمیه دارالشفاء مستقر شد. او در آن زمان بخشی از معالم را خوانده بود. از این رو به تکمیل باقی مانده آن و اتمام دروس دوره سطح در زمان اندک رو آورد. با پایان یافتن دروس دوره سطح به دروس خارج فقه و اصول استادان مشهور حوزه علمیه قم، از جمله آیات عظام بروجردی(ره) و امام خمینی(ره) و محقق داماد(ره) راه یافت و سالها از محضر آنان بهره‌مند شد و در ضمن آن از فراگیری علوم عقلی نیز غافل نماند.
او در طی این سالها همواره درسهای اخلاق استادان خود شرکت می‌جست تا علم خویش را به زیور عمل بیاراید و خود را برای نهضتی عظیم که بر عهده عالمان و اندیشمندان اسلامی است آماده سازد.
استادان و دوستان
آیت الله نیّری در سالهای تحصیل خود از محضر استادان بسیاری بهره‌مند شد. او بسیاری از دروس مقدمات را در همدان در محضر برادر خود ـ آقا میرزا عبدالغنی نیّری ـ و آقای رازینی فرا گرفت و در درس لمعه آقایان حاج سید مصطفی هاشمی و سید جمال الدین افتخاری شرکت جست.
با ورود به قم به درس مطوّل آیت الله مشکینی و درس شرح لمعه آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره) و آیت الله شهید صدوقی(ره) رفت و پس از آن به درس رسائل آیت الله مشکینی و درس کفایه آیه‌الله آقاشیخ عبدالجواد سده‌ای اصفهانی(ره) و آیت الله شیخ مرتضی حائری(ره) و مکاسب حضرات آیات حائری(ره) و مشکینی راه یافت.
با پایان یافتن دروس دوره سطح به درس خارج فقه و اصول آیات عظام بروجردی(ره)، امام خمینی(ره)، اراکی(ره)، محقق داماد(ره)، گلپایگانی(ره) و شیخ عباسعلی شاهرودی رفت و عمده مبانی اجتهادی خویش را در محضر آنان فرا گرفت، هر چند در درس خارج دیگر استادان نیز شرکت می‌کرد.
در بخش علوم عقلی نیز ابتدا به درس منظومه آیت الله منتظری و سپس به درس اسفار آیت الله علامه سید محمد حسین طباطبایی (ره) راه یافت. او در سالهای تحصیل خود با علما و فضلای بسیاری رابطه دوستی داشت که از جمله آنان می‌توان به آقایان ثابتی، عراقچی و موسوی همدانی اشاره کرد. او بسیاری از دروس پیش آموخته را با آنان مباحثه می‌کرد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
آیت الله نیّری در عرصه فرهنگی حضور مؤثر و مستمری داشته است. او سالها در حوزه علمیه قم به تدریس دروس دوره مقدمات و سطح پرداخته، شاگردان بسیاری را به مکتب اسلام تقدیم نموده است.
از جمله فعالیتهای او در این عرصه، تدوین دوره پنج جلدی مجمع المسائل ـ حاوی استفتائات از مرجع عالی قدر آیت الله العظمی گلپایگانی(ره) است که از آثار شگفت و در خور تحسین است، این کتاب با همت وی و برخی دیگر از استادان حوزه علمیه قم تهیه شده است، او پس از رحلت آن عالم ربانّی، به دفتر آیت الله العظمی صافی گلپایگانی راه یافت و سالهاست که به پرسش‌های شرعی مردم پاسخ می‌گوید.
فعالیتهای سیاسی
آیت الله نیّری که از شاگردان امام(ره) محسوب می‌شود، سالها در راه نهضت پیر مراد خود ـ امام خمینی(ره) ـ به مبارزه پرداخت که از جمله آنها می‌توان به سخنرانیهای او در اطراف رفسنجان اشاره کرد. این سخنرانیها خشم ساواک را برانگیخته بود.
او به همراه استاد ثابتی و با دستور آیت الله العظمی گلپایگانی(ره) به دیدار تبعیدشدگان در رژیم طاغوت شتافت که از جمله آن دیدارها، دیدار با مقام معظم رهبری که در آن زمان در ایرانشهر در تبعید بودند می‌باشد.
آیت الله نیّری هم اکنون از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است.
