به گزارش روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیتالله علیرضا اعرافی در دیدار با مدیرکل و معاونان آموزشوپرورش استان قم که در دفتر مدیر حوزههای علمیه برگزار شد، با اشاره به جایگاه خطیر تعلیموتربیت گفت: حوزه علمیه افتخار میکند که در کنار شما و همراه شما در خدمت به نسل جوان، اعم از دختران و پسران، گامی بردارد؛ باری را از دوش آنان بردارد و در جای لازم راهنمایی دهد و جایی که لازم است راهنمایی بگیرد. همدلی و همراهی با نوجوانان برای ما یک افتخار بزرگ است و این سخن را از صمیم قلب میگویم. از این رو، از همه شما مدیران، معلمان و دستاندرکاران تعلیموتربیت صمیمانه قدردانی میکنم.
آموزشوپرورش؛ دستگاهی عظیم و مسئولیتی سنگین
مدیر حوزههای علمیه با اشاره به سابقه سالها فعالیت علمی و مدیریتی خود در حوزه تعلیموتربیت گفت: هیچ روزی نیست که در آن درباره آموزشوپرورش نیندیشم یا درگیر امور آن چه از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی، چه در بخشهای مختلف آموزشی در تهران و دیگر نقاط کشور، و چه در فعالیتهای محتوایی و مدرسهسازی در شهرهای کوچک نباشم.
وی با تأکید بر گستردگی این مجموعه ادامه داد: دستگاه آموزشوپرورش بسیار عظیم است و هر کس در برابر این حجم مسئولیت واقعا احساس کوچکی میکند؛ زیرا این مسئولیت بار بسیار سنگینی دارد.
همه دستگاههای کشور موظفاند نقش خود را در تعلیموتربیت ایفا کنند
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به تجربه تعامل با دولتهای مختلف اظهار داشت: در چند دولت گذشته، همیشه با صراحت به مسئولان، مجلس و دولتها گفتهام که همه دستگاهها باید مشخص کنند برای آموزشوپرورش چه کار کردهاند و چه باید بکنند. به بیان دیگر، همه وزرا که دور میز هیئت دولت مینشینند باید دائماً بگویند سهم و نقش آنها در پیشبرد آموزشوپرورش چیست.
لزوم توجه جدی به آموزشوپرورش و برنامهریزیهای کلان کشور
آیتالله اعرافی با تأکید بر ضرورت توجه راهبردی به حوزه آموزشوپرورش و نهادهای علمی کشور، گفت: هر ساله در فرآیند بررسی بودجه، چه در شورای نگهبان، چه در جلسات مشترک با کمیسیونهای مجلس و چه در نشستهای دولت، یکی از نخستین موضوعاتی که باید با منطق و روش درست مورد توجه قرار گیرد، مسائل آموزشی کشور است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: وزرا و مسئولان میدانند که دستگاه آموزشوپرورش و دانشگاهها با مشکلات مهمی مواجهاند و نیازمند نگاه ویژه هستند. البته بخشهای دیگر کشور مانند نیروهای مسلح و حوزه سلامت نیز اهمیت فراوان دارند، اما در برنامهریزیها باید آموزشوپرورش و نظام علمی در اولویت نخست قرار گیرد.
وی افزود: همه شما باید بدانید که چه مسئولیت سنگینی در این عرصه بر عهده دارید. بنده نیز همراه شما هستم و هر کاری بتوانم برای پیشبرد امور انجام میدهم.
جایگاه ممتاز قم در ایران و جهان اسلام
آیتالله اعرافی با اشاره به اهمیت جایگاه قم اظهار کرد: نخستین نکتهای که باید به آن توجه داشت، منزلت بیبدیل قم در ایران و جهان است. این جایگاه باید برای همه معلمان، مدیران و دانشآموزان بهدرستی تبیین شود. چنین موقعیتی در هیچ شهر دیگری به این شکل وجود ندارد. قم شهری هویتساز است و این هویت باید با تولید محتوا، تهیه جزوات و برنامههای آموزشی و رسانهای تقویت شود.
نقش تاریخی حضرت فاطمه معصومه(س) و پیشینه هزارساله شهر قم
وی با بیان اینکه محور هویتی قم، وجود مبارک حضرت فاطمه معصومه(س) و امامزادگان بزرگ این شهر است، گفت:قم بیش از هزار سال است که به برکت حضور یک بانو، شمع جمع مسلمانان و مشعل هدایت بوده و این استمرار تاریخی نقش بزرگی در شکلگیری این شهر داشته است.
قم؛ مرکز دیرپای علوم اسلامی با سابقهای هزارساله
مدیر حوزههای علمیه با اشاره به پیشینه علمی قم افزود: تاریخ حوزوی قم بسیار عظیم است. ما صدسالگی دوره جدید حوزه را جشن گرفتیم، اما قم حدود ۱۲۵۰ سال سابقه مرکزیت علمی دارد. این روند از دوره امام صادق(ع) و امام رضا(ع) و با مهاجرت اشعریها شکل گرفت و تاکنون با فراز و فرود ادامه یافته است. قم در دو سه قرن نخست اسلامی، همراه با مراکز علمی بغداد و نجف، سه رکن اصلی تفکر اسلامی و شیعی در جهان بود.
امام جمعه قم گفت: تأثیر اندیشهای که در قم شکل گرفت، همچنان بر تفکر شیعی در جهان سایه انداخته است. در دوران خلافتهای مختلف، چون قم فاصله بیشتری با مراکز قدرت داشت، فضای آزادتر و فرصت بیشتری برای فعالیتهای علمی عمیقتر فراهم بود. این جریان هیچگاه قطع نشد؛ گاهی ضعیفتر و گاهی قویتر، اما همیشه برقرار بود.
نقش مردم قم در انقلاب اسلامی و استمرار هویت تاریخی
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: این سرزمین فقط خاک نیست؛ مردم قم امتیازاتی داشتهاند که تاریخ این شهر را ساخته است. اگر همراهی مردم قم در دوران انقلاب نبود، پیشبرد اهداف امام خمینی(ره) بسیار دشوار میشد. این هویت تاریخی باید بهطور ویژه در برنامههای آموزشی استان مورد توجه قرار گیرد. حوزه علمیه در یک قرن اخیر بار دیگر به جایگاه دوران اوج خود نزدیک شده و به راس و محور تفکر اسلامی در جهان تبدیل شده است.
نقش تمدنی قم در تاریخ و انقلاب اسلامی
آیتالله اعرافی با اشاره به جایگاه تاریخی قم گفت: هویت تازه و عظمت مردم قم ریشه در تاریخ پرفراز و نشیب این شهر و نقشآفرینیهای آن دارد؛ هویتی که تا روزگار ما و انقلاب اسلامی امتداد یافته است.
وی تأکید کرد: نهضت، انقلاب و اندیشه اسلامی که امروز در جهان اثرگذار است، در همین سرزمین شکل گرفت، مردم اینجا پای آن ایستادند و سپس این تفکر در جهان منتشر شد؛ این موضوع شوخی یا ادعا نیست، بلکه واقعیتی مهم در مقیاس جهانی است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: در یکی از سفرهای بینالمللی، با عالمی پاکستانی که در قم تحصیل کرده بود، در نقطهای دورافتاده از جهان روبهرو شدم. این نشان میدهد که امتداد علمی و فرهنگی قم امروز در اروپا، آمریکا، آفریقا، جنوبشرق آسیا، قفقاز و بسیاری از کشورها قابل مشاهده است.
قم؛ مرکز تولید فکر و مرجعیت علمی فراملی
مدیر حوزههای علمیه با تأکید بر اینکه جایگاه قم تنها جنبه ظاهری یا تاریخی ندارد، گفت: قم یک مرکز تولید فکر است. امروز در کشورهای مختلف مراکز تحقیقاتی وابسته به قم فعالاند، این نقش بینالمللی یک واقعیت جدی است و باید آن را تقویت کرد.
وی تصریح کرد: خدمترسانی به قم، خدمت به همه ایران و حتی جهان اسلام و تشیع است. نباید قم را در کنار استانهای معمولی سنجید؛ این شهر دارای هویت هزارساله و سرمایهای کمنظیر است.
ضرورت تشکیل اتاق فکر و برنامهریزی راهبردی
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری از مدیران و مسئولان فرهنگی خواست برای بهرهگیری از ظرفیتهای تاریخی و علمی قم، کارگروههای فکری و اندیشهای منظم تشکیل دهند و گفت: برنامهسازی و تولید محتوا درباره هویت قم باید تقویت شود. این اقدامات میتواند نسل جوان را هوشیارتر کند و هویتبخشی مؤثرتری به همراه داشته باشد.
توجه ویژه به برنامه هفتم توسعه
آیتالله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود به برنامه هفتم توسعه اشاره کرد و گفت: در فصل دهم این برنامه و جداول مرتبط با آن، ظرفیتهای خوبی پیشبینی شده است. شما میتوانید برای حوزه فعالیت خود برش اختصاصی استخراج کنید و حتی فراتر از آن حرکت کنید.
وی اظهار داشت: روی این برنامه بسیار کار شده و در رفت و برگشت بین مجلس و شورای نگهبان نیز تلاشهای فراوانی انجام گرفت. دولت نیز امروز توجه مناسبی به این موضوع دارد.
آیتالله اعرافی با اشاره به اهمیت اجرای دقیق اسناد بالادستی در آموزشوپرورش، بر ضرورت تدوین «برشهای استانی قوی» تأکید کرد و گفت: باید برنامهها با هدف دستیابی به رتبه نخست در همه شاخصهای تربیتی نه صرفاً ظاهری طراحی شود. اگر این رویکرد در سطح استان فرهنگسازی شود، میتواند موتور محرک جریان تربیتی باشد.
معماری و طراحی مدارس؛ عامل مؤثر در تربیت
مدیر حوزههای علمیه معماری فضاهای آموزشی را یکی از مؤلفههای مهم تربیت دانست و گفت: ساختوساز و دکور مدارس در شرایط موجود دشوار است، اما نباید از نقش بنیادین معماری اسلامی و ایرانی غافل شد. مدارسی با سبک معماری اسلامی و ایرانی دارای فضاهایی الهامبخش، نشاطآور و معنویتآفرین هستند؛ در حالی که بسیاری از مدارس امروز فاقد معماری اسلامی و ایرانی هویتسازند.
وی با اشاره به ظرفیت نوسازی مدارس و مشارکت خیرین افزود: در برخی استانها الگوهای موفقی ایجاد شده که با ذوق و سلیقه بدون هزینههای سنگین، فضاهای چشمنواز و روحیهبخش پدید آوردهاند. باید برای ایجاد الگوهای معماری اسلامی، زیبا و نشاطآفرین در مدارس تلاش کرد.
نقش هنر، ادبیات و تاریخ در هویتسازی دانشآموزان
آیتالله اعرافی هنر، ادبیات و تاریخ را از عناصر بنیادین تربیت دانست و گفت: بسیاری از هنرها کاملاً مطلوب بوده و به نیازهای احساسی و هیجانی دانشآموز را پاسخ میدهد و آثار فرهنگی مهمی ایجاد میکند.
وی با اشاره به وضعیت آموزش ادبیات فاخر افزود: شایسته است دانشآموزان با آثار سعدی و حافظ و میراث ادبی و تاریخی خود آشنا شوند. این حوزهها هویت میسازند، دانش را افزایش میدهند و پشتوانهای برای جهتدهی فرهنگی هستند و نیازمند برنامههای ویژهاند.
مدیر مدرسه؛ پرچمدار اصلی تحول
مدیر حوزه های علمیه مدیر مدرسه را مهمترین عنصر نظام تربیتی دانست و گفت: مدیر است که به مدرسه جان و انگیزه میدهد یا برعکس، آن را دچار رخوت میکند. اگر مدیر قوی باشد حتی ضعفهای ساختاری و آموزشی جبران میشود. اما اگر مدیر ضعیف باشد بهترین نیروها و برنامهها بیاثر میشوند.
وی با اشاره به تجربیات چند سال اخیر در برخی مناطق گفت: برنامهنویسی منسجم، نشستهای تخصصی و تربیت مدیران جوان و آگاه، نتایج ملموسی ایجاد کرده و باید با جدیت ادامه یابد. مدیر باید اهل مطالعه، خلاقیت و ابتکار باشد. هیچ چیزی جای اثر مدیر با انگیزه و توانمند را نمیگیرد. به باور من منابع مالی اختصاصیافته به مدیران باید افزایش یابد تا بتوانند برنامههای خود را در مدرسه اجرا کنند.
ضرورت توانمندسازی نظاممند مدیران
وی خاطرنشان کرد: نشستهای منظم برای ارتقای مهارتهای مدیریتی برگزار شود: اگر ده نشست هدفمند و حسابشده برای مدیران برنامهریزی شود، تحول ایجاد میکند. بهقدر وسع باید این مسیر را ادامه داد.
تأکید بر یکپارچگی فرهنگی و تربیتی در مدرسه
آیتالله اعرافی در ادامه بر اهمیت هماهنگی میان همه عناصر فرهنگی مدرسه تأکید کرد و گفت: مدرسه زمانی موفق است که انجمن اسلامی، بسیج، معاونت پرورشی و سایر بخشها در یک منظومه واحد عمل کنند. هرگونه ساز جداگانه باعث اختلال در نظام تربیتی میشود. یکپارچگی فرهنگی در مدرسه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
شناخت نسلهای جدید؛ چالشی جدی برای نظام تربیتی
وی با تأکید بر دشواری ارتباطگیری با نسلهای اخیر گفت: شناخت نسل جدید کار سادهای نیست. با اینکه خودم از نوجوانی در فضای اجتماعی فعال بودهام و دنیا و دانشگاه را دیدهام، امروز میبینم که ارتباط با نسل فعلی بسیار سختتر شده است.
تغییرات فرهنگی، فضای مجازی و افزایش پرسشهای بنیادین
مدیر حوزههای علمیه با اشاره به تأثیر گسترده فضای مجازی بر ذهن و زیست فرهنگی نسل جدید اظهار کرد: در گذشته رسانهها محدود و موجهای اغواکننده کمتر بودند؛ اما اکنون فضای مجازی زمینه طرح پرسشهای فراوان و پیچیدهای درباره باورها و مسائل فلسفی ایجاد کرده است. بسیاری از این تحولات از مجاری خارج از مدیریت ما شکل میگیرد و این موضوع کار تربیت را دشوارتر کرده است.
وی گفت: در خطبه نماز جمعه نیز به این تبعات اشاره کرده بودم. فضای مجازی در کنار فرصتها، چالشهای جدی در مسیر تربیت و شناخت نسل جدید ایجاد کرده است و همین امر ضرورت آگاهی مربیان را دوچندان میکند.
لزوم آموزش ویژه مربیان و مدیران مدارس
آیتالله اعرافی با تأکید بر ضرورت توانمندسازی مربیان و معلمان افزود: مربیان ما باید زبان نسل جدید را بدانند و بتوانند با آنها تعامل اثرگذار داشته باشند. آموزشهای ارتقایی برای دبیران، مربیان و مدیران ضروری است؛ چه حضوری و چه مجازی. امسال بودجههایی برای دانشافزایی اختصاص دادهایم، اما واقعاً کافی نیست.
وی با اشاره به فعالیت گسترده کادرهای آموزشی در مدارس گفت: نگرانم که مربی حوزه یا مدرسه بدون آشنایی با فلسفه، کلام و ادبیات مناسب وارد گفتوگو با نوجوانان شود. این موضوع نیازمند برنامهریزی جدی است.
ضرورت آیندهپژوهی در آموزش
عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اهمیت آیندهنگری در حوزه آموزش بیان کرد: حدود پانزده سال پیش در شورای آموزش پیشنهاد دادم که وضعیت آموزش در ده سال آینده مورد مطالعه قرار گیرد. همان زمان پیشبینی شد که کمبود فضاهای آموزشی خواهیم داشت و براساس آن برنامهریزی شد تا هر سال ده مدرسه جدید با کمک خیرین ساخته شود. همان پیشبینیها امروز بهدرستی محقق شده است.
آیت الله اعرافی تأکید کرد: آیندهپژوهی و مطالعات راهبردی برای برنامهریزیهای کلان آموزشی ضروری است. پیشنهاد من این است که هر استان یک مرکز مطالعات آموزشی فعال داشته باشد.
تحولات هوش مصنوعی و علوم شناختی؛ فرصتی مهم برای آموزش
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اهمیت هوش مصنوعی گفت: حدود پانزده سال است که صدها پژوهشگر در حوزه علوم اسلامی و فناوری در این زمینه فعالیت میکنند. علوم شناختی و هوش مصنوعی تأثیرات بزرگی بر نسل آینده خواهند داشت. اگر با این تحولات منفعلانه برخورد کنیم، آینده تربیت دینی را موجهای بیرونی شکل خواهند داد؛ اما با رویکرد فعال میتوانیم از این موجها برای تقویت الگوهای خود بهره ببریم.
آیت الله اعرافی افزود: از دبیران ممتاز انتظار میرود گروههای تخصصی تشکیل دهند و موضوع هوش مصنوعی را جدی دنبال کنند.
لزوم تقویت حس معنوی در برنامههای تربیتی
وی در پایان تأکید کرد: حس معنوی نسل جدید شاید در قالب کتاب و درس کمتر جلوه کند، اما در اردوها، ارتباطات چهرهبهچهره و برنامههای تربیتی بهخوبی بروز و شکوفا میشود. این شکوفاسازی نیازمند برنامه و نقشه راه دقیق است.
منبع: حوزه
