شکل گیری و فعالیت‌ها
مرحله اول: از زمان تأسیس تا زمان تبعید امام خمینی قدس‌سره
جامعه مدرسین را جمعى از علماء و اساتید بزرگ حوزه علمیه قم، در سال ۱۳۳۷، پایه‌گذارى کردند و از آغاز به صورت پنهانى فعالیت مىکرد و یک تشکّل کاملاً مخفى بود. در سال ۱۳۴۲ که مبارزات اسلامى ملت مسلمان ایران به رهبرى قاطعانه امام خمینى -قدس‌سره- و همکارى علماء، طلاب و سایر اقشار مردم آغاز شد، جامعه مدرسین که یک تشکّل حوزوی بود، دعوت امام خمینى را لبیک گفت و تمام توان خود را در تأیید و ادامه مبارزات به کار گرفت.
جامعه مدرسین همگام با سایر مجاهدین، در چاپ، تکثیر، پخش و ارسال اطلاعیههاى امام خمینى -قدس‌سره- و سایر علماء، به شهرستانها، اعزام طلاب به مراکز مختلف جهت سخنرانى در مجامع عمومى، صدور اعلامیههایی مبنى بر تأیید امام خمینى -قدس‌سره- و به طور کلى انجام هر کارى که در آن زمان به مبارزات کمک مىنمود، فعالیت داشت.
در قیام ۱۵ خرداد ماه سال ۱۳۴۲ هنگامی که امام خمینى -قدس‌سره- به وسیله رژیم پهلوى بازداشت و به تهران اعزام و در پادگان نظامى زندانى شد، جامعه مدرسین در تشویق مردم به قیام، نقش مهمى را بر عهده داشت.
به منظور جلوگیری از تصمیم رژیم پهلوى مبنی بر محاکمه و به تبع آن اعدام امام خمینى -قدس‌سره- در دادگاه نظامى، علماى بزرگ و برجسته‌ای همچون آیت الله سید محمد هادی حسینی میلانی و آیت الله روح الله کمال‌وند از قم و دیگر شهرها، به تهران آمدند و به فعالیت پرداختند؛ جامعه مدرسین در این حرکت سهم بزرگى را بر عهده داشت و تعدادى از اعضاى آن نیز در جلساتی که توسط علماء در حمایت از امام خمینی -قدس‌سره- برگزار می‌شد، شرکت نموده و در هدایت و نتیجه بخش بودن این جلسات نقش مهمى را ایفاء نمودند. در همین زمان و به کوشش برخى از اعضاى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چند نفر از فقهاء و مراجع بزرگ طى اطلاعیهاى مرجعیت امام خمینى -قدس‌سره- را تأیید نمودند؛ در اثر همین قیام همگانى مردم و تلاش علماء و مراجع تقلید بود که رژیم پهلوی نتوانست تصمیم خود را عملی کند و نهایتاً در ۱۷ فروردین سال ۱۳۴۳، به ناچار برخلاف میل خود، ایشان را آزاد و به قم باز گردانیدند.
امام خمینی -قدس‌سره- بعد از آزادى و ورود به قم، به رهبرى مبارزات ادامه دادند و جامعه مدرسین نیز، همگام با سایر مجاهدین بلکه پیشاپیش آنان، به فعالیت‌هاى خویش ادامه داد تا ایشان در چهارم آبان همان سال طى نطق شدیدى، مصوبه کاپیتولاسیون را مورد حمله قرار داده و طى اعلامیهاى آن را محکوم نمودند. به همین جهت نیز، در تاریخ ۱۳ آبان ماه، ایشان مجدداً بازداشت و به تهران منتقل شدند و این بار به ترکیه تبعید گشته و بعد از چندی به عراق و سپس به فرانسه انتقال یافتند.
مرحله دوم: از زمان تبعید تا زمان پیروزی انقلاب
امت قهرمان و مبارز ایران، بعد از تبعید امام خمینى -قدس‌سره-، از رهبری‌هاى مستقیم ایشان محروم شد و رژیم پهلوى به هدف خود از این تبعید رسید، چرا که مىخواست رفته رفته ایشان به فراموشى سپرده شود و مردم از مبارزات خود خسته و مأیوس گردند. در این زمان وظیفه جامعه مدرسین سنگینتر و دشوارتر شد زیرا می‌بایست مردم را در صحنه مبارزه نگاه میداشت و در عین حال از حادثه تبعید امام بهره گرفته و بر علیه رژیم پهلوی روشنگری می‌کرد.
در اواسط سال ۱۳۴۴ با انتقال امام خمینی -قدس‌سره- از ترکیه به نجف و دستگیری جمعی از مدرسین در آغاز سال ۱۳۴۵ و نیز در شرایطی که رژیم پهلوی، ضمن افزایش خفقان و سرکوب توانسته بود به اقتدار نسبی دست یابد، فعالیت‌های تشکیلاتی جامعه مدرسین رو به کاهش گذاشت ولی در عین حال، اعضاء در متن مبارزه فعالیت چشمگیری داشتند.
اعضاى جامعه مدرسین همگام با سایر علماء، طلاب، دانشگاهیان و سایر اقشار مبارز، در غیاب امام خمینى -قدس‌سره- در دو بُعد فعالیت داشتند: یکى ترویج و گسترش دائره مرجعیت امام خمینی -قدس‌سره- و زنده نگهداشتن نام ایشان و دوم افشاگرى بر علیه بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌های رژیم پهلوی؛ جامعه مدرسین در انجام این مسؤولیت خطیر کاملاً فعال بوده و به وسیله، تلگراف، نامه، تلفن یا افرادی، با امام خمینى -قدس‌سره- در تماس بودند تا از رهنمودهاى ایشان، در زمینه هدایت مبارزات، استفاده کنند.
بعد از ارتحال آیت الله سید محسن حکیم (قدس‌سره) در خرداد سال ۱۳۴۹ که زعامت شیعه را پس از آیت الله بروجردی -قدس‌سره- به مدت ۹ سال بر عهده داشتند، رژیم شاه در پی آن بود که مرجعیت امام مطرح نشود. در این میان جامعه مدرسین اقدامات مهمی برای تبلیغ مرجعیت امام خمینی -قدس‌سره- انجام دادند که از جمله آنها می توان به تهیه اطلاعیه‌ای مبنی بر اعلمیت امام خمینی(قدس‌سره) به امضای دوازده نفر از علماء و فقهاء اشاره کرد که با همت و کوشش جامعه مدرسین و امضای تعدای از اعضای آن میسّر شد و البته به دستگیری و تبعید حدود ۲۵ نفر از اعضای جامعه مدرسین منجر شد.
در آبان سال ۱۳۵۶ حاج‌آقا مصطفی خمینی -رحمت الله علیه- به طرز مشکوکی از دنیا رفت و پس از آن در ۱۹ دی، با قیام مردم قم، فصل جدیدی در تحوّلات سیاسی ایران رقم خورد. با اینکه در آن زمان، برخی از اعضاء جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در زندان و برخی دیگر نیز طی حوادث پیش آمده تبعید شده بودند، تشکّل جامعه مدرسین فعّال‌تر شد و جلسات با همان افراد حاضر و با نظم و انسجام بهتری ادامه یافت.
ارتباط اعضای جامعه مدرسین با مبارزان شهرهای تابعه خود و برخی شهرهای دیگر، باعث شده بود که شبکه‌ی گسترده‌ی مبارزاتی با محوریت جریان جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پدید آید.
مرحله سوم: بعد از پیروزی انقلاب
در دوازدهم بهمن سال ۱۳۵۷، در زمان اوج مبارزات، امام خمینى به ایران بازگشت و در اثر رهبری‌هاى داهیانه امام و مبارزات سرسختانه امت قهرمان و شهید پرور ایران، سرانجام در روز بیست و دوم همان ماه، رژیم شاهنشاهى سرنگون شد وانقلاب اسلامى پیروز گشت. در این زمان مسئولیت جامعه مدرسین تغییر کرد و از صورت مبارزه با رژیم طاغوت به صورت مشارکت در تأسیس و تثبیت حکومت اسلامى تبدیل شد.
علاقه مندان جهت آشنایی بیشتر با فعالیت‌ها و چالش‌های جامعه مدرسین از زمان شکل گیری تا کنون، می‌توانند به مجموعه کتب چاپ شده توسط این مجموعه مراجعه کنند.
مهم ترین فعالیت‌ها
قبل از پیروزی انقلاب
از مهمترین فعالیت‌هاى جامعه مدرسین همگام با سایر علماء و اقشار مردم مبارز ایران می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱) اطلاعیه‌ها و بیانیه‌ها؛ از جمله:
– بیانیه خلع شاه از سلطنت و پیشنهاد تأسیس حکومت اسلامی در سال ۱۳۵۷.
– انتشار اعلامیه در محکومیت بازداشت روحانیان و دانشگاهیان و شکنجه آنان در اوایل سال ۱۳۵۰.
– محکوم نمودن اهانت دو نفر از سناتورهای مجلس سنا به امام با انتشار اعلامیه‌ای در اواخر دیماه سال ۱۳۵۰.
۲) مبارزه با مصوبه قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی.
۳) مخالفت و مبارزه با انقلاب سفید شاه.
۴) دعوت و تشویق مردم به شرکت در تظاهرات.
۵) رسیدگى به اعتصاب کنندگان، خانواده زندانیان، تبعید شدگان و شهداء.
۶) تلاش در جهت آزادی امام در سال ۱۳۴۲.
۷) همکاری و فعالیت در طرح ولایت فقیه و مرجعیت امام در سال ۱۳۴۹.
۸) همکاری در نشریه پنهانی “بعثت”.
۹) برقراری ارتباط و همکاری مستمر با امام خمینی(قدس‌سره) در زمان تبعید.
۱۰) مخالفت و مبارزه با کاپیتولاسیون.
۱۱) برنامه ریزی سیاسی جلسات مذهبی.
۱۲) اعزام طلاب به شهرستانها.
۱۳) جلسات هفتگی طلاب و فضلا.
۱۴) جلسات سری نشریه “انتقام”.
۱۵) نامه سرگشاده به هویدا.
۱۶) نامه سرگشاده به کمیسیون حقوق بشر.
۱۷) تحصن برای نجات گروه مؤتلفه و پایان دادن به تبعید امام خمینی -قدس‌سره-.
بعد از پیروزی انقلاب
۱) فعالیت در جهت تدوین پیش نویس قانون اساسی.
۲) خلع مرجعیت آیت الله شریعتمداری.
۳) شناسایی و معرفی مراجع تقلید.
نمونه بارز آن پس از ارتحال آیت الله العظمی حکیم بود که امام خمینی -قدس‌سره- توسط جامعه مدرسین به‌عنوان مرجع تقلید معرفی شد.
۴) مخالفت با اجرای طرح واگذاری و احیای اراضی در سال ۱۳۵۸ که با حق مالکیت در تضاد بود.
۵) تشکیل شورای مدیریت حوزه در سال ۱۳۵۹.
۶) حضور در شورای عالی اقتصاد در سال ۱۳۶۰.
۷) تشکیل شورای عالی حوزه در سال ۱۳۷۱.
۸) تشکیل مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم.
۹) تشکیل ستاد زمینه سازی اجرای فرمان امام.
۱۰) تشکیل ستاد پیگیری رهنمودهای مقام معظم رهبری -مد ظله العالی-.
۱۱) حمایت از آقای محمد علی رجایی در دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
۱۲) حمایت از آیت الله خامنه‌ای در سومین و چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
۱۳) حمایت از حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی در پنجمین و ششمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
۱۴) تشکیل دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
۱۵) گزینش قضات تا سال ۱۳۸۲.
۱۶) تأسیس دفتر انتشارات اسلامی.
۱۷) تأسیس دانشگاه قم.
۱۸) حمایت از آیت الله رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری.
اهداف و چشم انداز‌ها
هدف از تشکیل مجموعه‌ای تحت عنوان “جامعه مدرسین حوزه علمیه قم”، مبارزه سیاسی، شناساندن اسلام حقیقی و اجرای تعالیم آن در ایران و سپس گسترش آن در دیگر کشورها و استقامت در این راه است. در واقع می‌توان گفت: محوریت سیاسی فعالیت‌ها، در شکل گیری جامعه مدرسین، از ابتدا مدنظر بوده است. رسیدن به این هدف سترگ، در طول مبارزات تا پیروزی انقلاب اسلامی، به شیوه‌های مختلفی صورت پذیرفت که به برخی از آنها اشاره شد.
در زمان تأسیس
۱) دفاع از اسلام و قرآن.
۲) مبارزه با طاغوت وستمگران و دفاع از حقوق محرومین و مستضعفین.
۳) تبلیغ و گسترش اسلام در داخل و خارج از کشور.
۴) تلاش در جهت اجراى احکام و قوانین سیاسى، اجتماعى، قضائى، اقتصادى و فرهنگى اسلام.
۵) تحقیق در علوم و معارف اسلامى.
۶) اصلاح و تکمیل برنامههاى درسى حوزههاى علوم اسلامى و پرورش طلاب.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
۱) پذیرفتن مسئولیت‌هاى مربوط به نظام.
در همین رابطه، تعدادی از اعضای جامعه مدرسین در نهادهای مختلفی همچون: شوراى انقلاب، مجلس خبرگان تدوین قانون اساسى، مجلس شوراى اسلامى، شوراى نگهبان قانون اساسى، مجلس خبرگان رهبرى، دستگاه قضائى، مجمع تشخیص مصلحت نظام و شوراى عالى انقلاب فرهنگی حضور پیدا کردند.
۲) تأیید نظام و مبارزه با توطئه دشمنان در بزنگاه‌ها.
۳) تبیین و تحقیق در مسائل مورد نیاز نظام، مانند مسائل اقتصادى، قضائى و حقوقى، جزائى، فرهنگى، سیاسى و اجتماعى.
۴) اصلاح و برنامه ریزى براى حوزههاى علمیه، به گونهاى که با نیاز نظام و جهان اسلام هماهنگ باشد، به ویژه تشکیل شوراى مدیریت در حوزه علمیه قم که اکنون تحت عنوان “شورای عالی حوزه‌های علمیه” فعالیت می‌کند.
۵) کمک به تأمین قضات مورد نیاز. (*: این فعالیت هم اکنون متوقف شده است)
۶) حضور فعال در سمینارها و مجامع علمى داخل و خارج کشور.
۷) تبلیغ و گسترش اسلام در داخل جمهورى اسلامى ایران و سایر کشورها.
۸) تربیت مبلّغ براى داخل و خارج از کشور.
۹) پرورش استاد جهت تدریس معارف اسلامى در دانشگاه‌ها.
۱۰) تدریس علوم و معارف اسلامى و تألیف کتب مورد نیاز.
۱۱) اعزام هیئت به حوزه‌های علمیه سراسر کشور.
نهادهای وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
۱) شورای عالی حوزه‌های علمیه
۲) مجمع عمومی جامعه مدرسین
۳) دانشگاه قم
۴) مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم
۵) دفتر انتشارات اسلامی
جهت مشاهده اساسنامه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، اینجا کلیک کنید.
